جنس مسئولین ما از آهن شده و نقد در آن ها تاثیر ندارد
فیلم سینمایی «خاطرات پاییزی» به کارگردانی سید علی فخرموسوی و تهیه‌کنندگی ویکتور ویلهلم و سید امیر سیدزاده در بخش غیررقابتی «هنر و تجربه» سی و پنجمین جشنواره فیلم فجر حضور داشت و به ‌همراه ۳۰ فیلم دیگر در بخش بازار جشنواره جهانى فیلم فجر نیز برای مهمانان خارجی، خریداران و نمایندگان جشنواره‌های بین‌المللی به نمایش در آمد. این فیلم در ۱۶ جشنواره بین المللی حضور داشته است و ۶ جایزه را به همراه جایزه سازمان قربانیان جنگی سازمان ملل دریافت کرده است. در عین حال فیلم افتتاحیه جشنواره دریم سیتی نیز بوده و چندین حضور هم در بخش غیر مسابقه جشنواره های بین المللی داشته است. این فیلم در بخش تولیدات مشترک جمهوری چک و ایران هفتمین جشنواره بین المللی فیلم های ایرانی پراگ به نمایش در آمد که این بخش امسال برای نخستین بار به جشنواره اضافه شده است. به بهانه حضور این فیلم در جشنواره های مختلف گپ کوتاهی با سید علی فخر موسوی کارگردان داشته ایم که در ادامه می خوانید.
چطور تصمیم به ساخت فیلم سینمایی خاطرات پاییزی و تولید مشترک با جمهوری چک و اوکراین گرفتید؟
طرح اولیه خاطرات پاییزی ۵ سال پیش نوشته شد. زمانی که اوج داعش بود به این فکر می کردم که این جنگ ها با وجود همه ویرانی هایی که دارند باعث اجماع مشترکی بین ملل مختلف دنیا می شوند و زبان مشترک تاسف برانگیزی پیدا می کنند که همان زبان مشترک پر درد جنگ است که از زمان و مکان عبور کرده و به روح مردم دنیا نفوذ می کند. فیلم در ابتدا قرار بود در فرانسه ساخته شود و صحبت های مقدماتی چند ماهه هم انجام شد، که نتیجه ای حاصل نشد. سپس به این فکر کردم که طرح را با مشارکت چند کشور بسازیم و اولین کشوری که به نظرم رسید ایران بود. در آن زمان مثل اکنون تهیه کنندگان شناخت درستی از کار مشترک نداشتند و به سیستم سنتی فیلمسازی در ایران می خواستند فیلم را پیش ببرند که طبیعی بود که به هیچ عنوان از طرف تهیه کننده اروپایی و کمپانی هایی که به نام دستیار تهیه کننده اصلی یا منیور پرودیوسر از آن ها یاد می شود نمی توانستند قبول کنند. این مشکل عدم ارتباط صحیح و ندانستن قوانین بین المللی از طرف اکثر تهیه کنندگان ایرانی از موارد سد راه ساختن فیلم مشترک است. از طریق دوستی با آقای سیدزاده آشنا شدم و ایشان را شخصیتی برای تجربه هایی فراتر از سینمای ایران یافتم. به این شکل بود که فیلم با تهیه کنندگانی از سه کشور ایران و جمهوری چک و اوکراین وارد مرحله پیش تولید شد.
دلیل انتخاب عوامل خارجی برای این فیلم چگونه بود؟
دلیل انتخاب عوامل خارجی این بود که باید همه فیلم در مرز اوکراین و اسلوواکی فیلمبرداری می شد و سپس این که از قوانین سینمای مشترک این است که ۵ عامل اصلی فیلم باید بین کشورها تقسیم مساوی شوند. نویسندگان فیلم نامه از هر سه کشور حضور داشتند. کارگردان و بازیگر نقش اول زن و تهیه کننده از ایران، فیلم بردار و تدوین گر از اوکراین، مراحل پست پروداکشن(مراحل بعد از تولید) در سوئیس انجام شد، موسیقی متن را موزیسینی ایتالیایی آمریکایی ساخت و کمپانی اصلی دستیار تهیه کننده که تمام پخش آن را به همراه داشت از جمهوری چک بود و این گونه عوامل اصلی بین کشورها تقسیم شدند و سپس کستینگ دیرکتور(کمپانی انتخاب بازیگر) وارد کار شد که آن هم از جمهوری چک بود و شروع به انتخاب بازیگران اصلی کردیم.
پس ساخت فیلم در خارج از کشور باحضور عوامل ایرانی و بعضا چند عوامل خارجی نمی تواند همکاری مشترک تلقی شود!
به جرات و صراحت عرض کنم که اگر فیلمی را دیدید که همه عوامل اصلی آن ایرانی بودند و در کشور دیگه ای ساخته شده بود و ادعای کار مشترک می کرد، بدانید که فیلم مشترک نیست چون هر تهیه کننده ای از هر کشوری باید عوامل اصلی خودش رو در فیلم بکار گیرد. سه بازیگر اصلی خارجی فیلم همه سوپر استارهای اروپای شرقی هستند که با تهیه کنندگان فیلم تعامل کردند و تخفیف های ویژه در دستمزدها دادند و به نوعی کمک کردند تا من بتوانم فیلم اولم را بسازم.
معیارتان برای انتخاب یک بازیگر ایرانی ایفاگر نقش اول در کنار بازیگران خارجی چه بود؟
تنها معیاری که برای انتخاب بازیگران داشتم ارتباط آن ها با نقش بود و اینکه چقدر از عهده کار بر می آیند. به گفته اکثر منتقدین و تماشاگران انتخاب بازیگران از نکات قوت فیلم بوده که در یک پروسه طولانی ، سخت و همکاری چندین نفر انتخاب شدند.
فیلم موضوعی ضد جنگ در بستر عاشقانه دارد. می توان گفت موضوعی جهان شمول که مخاطبان را در هر جای دنیا با فیلم همراه می کند !
فیلم با بیان دردهای مشترک آدم هایی که از جنگ زخم های عمیق روحی برداشتند و خانه و زندگیشان را از دست دادند، سعی می کند تا زبان مشترک جنگ را بین این آدم ها نشان بدهد. سیاست مداران دنیا را پر از جنگ کردند و توجه ندارند که این جنگ های سراسری باعث اجماع احساس و بوجود آمدن درد و زبان مشترک شده و حداقل دستاوردش این است که مردمان مختلف با رنگ پوست ، زبان ، فرهنگ و دین غیر یکسان، زبان و دردهای یکدیگر را به خوبی لمس می کنند. سعی شده تا در بستر درام و یک ماجرای عاشقانه به تصویر کشیده شود که بیشتر بتواند مخاطب رو با خود همراه کند
ویژگی و جذابیت خاطرات پاییزی را در نکاتی می دانید؟
ویژگی اصلی خاطرات پاییزی در جهان شمول بودن آن است و اینکه هر کسی از هر فرهنگی به نوعی می تواند بعضی از دردهای شخصی اش را در فیلم ببیند که با تجربه دیدن فیلم در کنار تماشاگرانی با ملیت های مختلف به این نکته پی بردم.
قرار بود فیلم در گروه هنر و تجربه اکران شود. چرا تاکنون این اتفاق نیفتاده است؟
آن طور که من شنیده ام فیلم یک سال است که در نوبت اکران هنر و تجربه قرار دارد و این گونه که از شواهد پیداست در پروتکل هنر و تجربه این است که فیلم باید با حضور کارگردان و تهیه کننده و مراسم افتتاحیه و غیره اکران شود. من مقیم ایران نیستم و تهیه کننده ایرانی فیلم، آقای سید امیر سیدزاده هم دو فیلم مشترک با کانادا و ترکیه در دست تولید دارند ولی من به مدیریت محترم هنر و تجربه اعلام کردم که هر وقت که فیلم در جدول قرار بگیرد به ایران سفر می کنم تا در آیین افتتاحیه فیلم حضور باشم، ولی کماکان نتیجه ای حاصل نشده و منتظر اعلام گروه هنر و تجربه هستم.
به نظر شما چرا فیلم هایی که حتی در کشورمان فرصت دیده شدن نمی یابد و یا مسئولین به راحتی از کنارش رد می شوند در جشنواره های خارجی بسیار مورد توجه قرار می گیرند و جوایز مختلف کسب می کنند. علت چیست؟
هر جشنواره ای معیار خودش رو دارد و طبیعی است که فیلم خوب مخاطب خود را در جشنواره های مختلف پیدا می کند و مورد توجه قرار می گیرد. همه می دانند که در کشور ما و در حوزه سینما رابطه حرف اول را می زند در صورتی که در سینمای اروپا این چنین نیست و ضابطه وجود دارد. مسئولین ما هم به نوعی جنسشان از آهن شده و نقد یا حرفی هم در آن ها تاثیر ندارد. فیلم سازهای جوان ما هم قافله را به مسئولین سینمایی باختند و می دانند که حرفشان به جایی نمی رسد، در واقع به نوعی نقد و راهکار دادن برای پیشرفت در مسئولین سینمای ما مرده است. مسئولین ما با عینک خاص خودشان فیلم را می بینند و به سادگی از کنار بسیاری از فیلم ها رد می شوند. انقلاب فرهنگی در حوزه هنر لازم است که بعید میدانم به سن فیلمسازی من قد دهد
آیا شما به فیلم و فیلمساز جشنواره ای اعتقاد دارید؟
فیلم و فیلمساز جشنواره متاسفانه در برخی از کشورهای جهان سوم وجود دارد چون به علت عدم امنیت شغلی، فیلمساز فکر می کند که با ساختن فیلمی آرت هاوس(فیلم مالف هنری) و باب میل جشنواره های مختلف می تواند مسیر فیلمسازی خود را بیمه کند که طبیعی است که از هزار فیلمساز شاید برای یک فیلمساز این اتفاق بیفتد. در سینمای اروپا مسئله اصلی در دولوپمنت فیلم، فروش و میزان جذب تماشاچی است. فیلمساز باید باور کند که فیلمش فقط در صورت دیده شدن توسط انبوه تماشاچی عام قابل نقد است و تنها راه پیشرفت هم است. منظورم ساختن فیلم زرد نیست، بلکه فیلمی با داشتن همه شاخص های یک سینمای خوش ساخت با قصه خوب که تماشاچی از همه صنف ها را با خود همراه کند
تجربه کار با عوامل سینمایی خارج از ایران چگونه است و چه تفاوت هایی با ساخت فیلم در ایران دارد؟
با هر ملیتی که فیلم بسازید زبان سینما در همه دنیا مشترک است. تنها تفاوت فرهنگی وجود دارد که کارگردان با باهوشی باید خود را با آن منطبق کند. در مورد شخص من این قضیه خیلی مصداق نبود چون من ۱۵ سال است که در اروپا زندگی می کنم و تجربه کار کردن با ملیت های مختلف داشتم و فرهنگ ایرانی اسلامی خود را با توجه به سلایق فرهنگی و احترام به افراد، به راحتی با گروهم که از ملیت های مختلف بودند وفق دادم.
برنامه تان برای اکران این فیلم در آینده به چه شکل است؟
منتظر اکران فیلم در گروه هنر و تجربه هستم فقط به این دلیل که دوست دارم که نظر مخاطب عام ایرانی را بدانم که چگونه با فیلم ارتباط برقرار می کند و امیدوارم این اتفاق بیفتد. تهیه کنندگان فیلم در حال صحبت های نهایی با چند کمپانی بزرگ وی او دی جهانی مثل نت فیلیکس هستند که فیلم بزودی در وی او دی نمایش داده خواهد شد
تاریخ گفتگو: دی ۹۶