ارزشهای اخلاقی جای خود را به ارزش های اقتصادی داده اند
نحوه شکل گیری و تولید فیلم دربند چگونه صورت گرفت؟
شهریور ۱۳۹۰در جریان تماسی که با پرویز شهبازی صورت گرفت، قرار جلسه و گپی گذاشته شد تا با هم فیلمی تولید کنیم، شهبازی چند طرح داشت، راجع به طرح ها صحبت شد و درباره طرح دربند به توافق رسیدیم. وی نگارش فیلم نامه را آغاز کرد و من شروع به جذب سرمایه نمودم . شرایطی فراهم گردید تا در اردیبهشت ۱۳۹۱فیلم کلید زده شود، حدود ۳ ماه فیلم برداری و پس از آن مونتاژ و صداگذاری انجام شد و فیلم برای جشنواره فیلم فجر سال گذشته آماده شد.
دربند سومین تجربه همکاری شما با پرویز شهبازی پس از نجوا، نفس عمیق می باشد. به چه علت مجددا کار با ایشان را پذیرفتید و آیا می توان ادعا کرد این هم فکری هر دوی شما را کنار هم قرار داده است؟
در واقع من و شهبازی از زمان دانشکده یکدیگر را می شناختیم. شناخت خوبی که از این سال های گذشته از او دارم، چنین است که وی همیشه جزئ کسانی بوده که با هم در کارها مشارکت داشتیم. تجربه فیلم نجوا که زیاد موفق نشد و پس از آن نفس عمیق را ساختیم که به نظرم در سینمای ایران ماندگارشد. تفکرات وی را دوست دارم و فکر می کنم سینمای اوسینمای اجتماعی است که برعکس صحبت دیگران سیاه زدایی کرده و فیلم هایش کالبد شکافی خوبی از شرایط اجتماعی می کند، بالطبع شرایطی را به وجود می آورد که مشتاق کار باشم. هر دو به سینمای اجتماعی علاقه مند بوده و قطعا با یک هدف مشترک فیلم تولید می کنیم که در این میان تاثیرات متقابلی که روی فیلم نامه می گذارد را نمی توان انکار کرد.
به نظر شما شهبازی فیلم ساز کم کاری است؟ و دلیلش را چه می دانید؟
گاهی اوقات بعضی کارگردانان در کارگردانی فیلم بحث تخصصی را پیش می گیرند، این که یک مضمون قوی باید داشت تا در قالب حرفی بیان شود مهم است. این که کارگردان فقط درباره قرار دادن دوربین و چگونگی بازیگران نظر دهد هدف فیلم ساز نیست. در واقع فیلم سازی پیاپی مهم نیست، مهم فیلم خوب ساختن است. شهبازی تا این مضامین را به دست نیاورد، فیلمی نمی سازد. به نظرم نه تنها مختص وی، بلکه ویژگی همه فیلم سازان بزرگ است که وققتی قرار بر تولید فیلمی دارند، به فاصله زمانی اهمیت نمی دهند بلکه یک مضمون طرح و حرفی که برای گفتن داشته باشد برایشان با اهمیت تر است. کارگردانانی از جمله شهبازی باید حتما ایده طرح و فکری داشته باشند و حداقل یک سالی درباره طرح مطالعه و یک تحقیق و پژوهش اجتماعی در سطح آدم ها و روابط اجتماعی نمایند تا حرف بیان شده برای جامعه مهم باشد. با این ویژگی ها به نظرم شهبازی علی رغم صحبت هایی که گفته می شود کم کار نیست و به موقع کار می کند. یکی از دلایلی که من بیشتر تهیه کنندگی می کنم این است که اگر قرار بر ساخت فیلم باشد ۴ سال یک بار نمی توان فیلم ساخت ولی در مقام تهیه کننده می توان بیشتر از ایده ها و تفکرات دیگران که انرژی خود را صرف به دست آوردن آن ها نمودند بهره برد تا در نهایت احساس شود به لحاظ موقعیت شناسی و نظرسنجی زمان گفتن این حرف است، بنابراین تولید فیلم با میل پذیرفته می شود.
ویژگی فیلم دربند را چه می دانید که مخاطب را مشتاق دیدن فیلم نماید؟
نکاتی در فیلم وجود دارد که باید به آن توجه کرد. نکته اول این که متاسفانه امروزه در جامعه ما ارزش های اخلاقی تبدیل به ارزش های اقتصادی شده و وقتی اقتصاد در اولویت جامعه باشد، طبیعتا اخلاق تحت الشعاع قرار می گیرد. در وهله اول برای هر دومان جذاب است که وقتی ارزش های اجتماعی تغییر می کند و همه به دنبال به دست آوردن پول هستند، ارزش های اخلاقی از بین می رود و این مستتر در کل فیلم است. فکر می کنم این یک هشدار اجتماعی و یکی از نکات مطرح شده و مهم در دربند بود که کمتر در نقدها به آن اشاره شد. نکته دوم بحث جوان های کشورمان است که گاهی اوقات با غفلت، دوستی هایی به دست می آورند که چرخشی عمیق در زندگی شان ایجاد می کند و در وادی هایی می افتند که غیر قابل بازگشت در زندگی است. هشدار دیگر فیلم انتخاب دوست و اعتماد کردن ساده انگارانه برای جوانان است که گاهی اتفاق می افتد. مهمانی های دورهمی که به نظر موردی نیاید، ولی ناخودآگاه جوان را به بزه بکشاند. نکته سوم تقابل دو نسل در کنار هم است که ما متوجه می شویم نسل قدیمی تر رفتاری غلط دارد که نسل جدید را تحت الشعاع قرار می دهد و به آن آسیب می زند. در تمام فیلم جوان بد وجود ندارند و همه خوبند و برای آدم هایی که سن و سال بالایی دارند، ارزش اقتصادی اصل شده که می توانم بگویم آدم های منفی هستند.
عده ای از منتقدین عقیده داشتند فیلم القا کننده این است که نازنین به عنوان نماینده یک دختر دانشجوی شهرستانی که به تهران آمده به سادگی گول خورده، زود باوراست و سحر در شکل و شمایل دختر تهرانی در تهران بسیار است. نظرتان چیست؟
بستگی به نگاه اجتماعی دارد. اتفاقا نازنین شخصیت مثبتی ندارد، وی اشتباه می کند. مگر امکان دارد کلید خانه را از صاحب خانه بگیرد و در خانه یکباره با جوان ها مواجه شود و یا وقتی که در خانه را می زند جوانی در را باز کند. مهمانی گرفته شده، و …..همه را می بیند با این حال ادامه می دهد واز خانه برنمی گردد. غفلت هایی که ما پس از صمیمت با آدم ها انجام می دهیم. فرید به نازنین می گوید: تو چرا سفته گذاشتی، به تو چه؟ وارد بازی نشو. شما اگر دوستتان را بشناسید به او پول قرض می دهید و به شما برمی گرداند. این به هوش اجتماعی شما مربوط است که اجازه نمی دهد هر کاری کنید. بعضی هوش اجتماعی ندارند، تهرانی و شهرستانی فرقی ندارد. متاسفانه بعضی منتقدین موضوع را تفکیک می کنند و نگاه شارح به سینما ندارند. نازنین ساده است ولی رتبه ۱۵ دانشگاه را دارد پس دارای هوش بالایی است، اما روابط اجتماعی را نمی شناسد. طبیعتا تجربه فرد ۲۰ ساله با ۳۰ ساله فرق دارد و نازنین اگر پخته بود، چنین شرایطی برایش به وجود نمی آمد. در واقع همه کلاهبرداری ها به غفلت ها مربوط می شود وهمیشه در شرایط اجتماعی و زندگی لحظاتی وجود دارد که اگر فرد درست فکر نکند و تصمیم غلط گرفته شود ، قطعا دچار مشکل و یا فاجعه وحشتناک می شود. حتی یک میلیون قرض دادن به دوست می تواند روابط و دوستی شما را با فرد به هم بزند و بایدبه این اندیشید که اگر پول را ندهد چه می توان کرد…..
منتقدین باید چگونه به فیلم نگاه کنند و منظور از شارح بودن چیست؟ توضیح دهید؟
منتقد قبل از این که نکات انتقادی فیلمی را بنویسد، باید شارح خوبی باشد چون شارح نمی شود سریع نکات منفی فیلم را می بیند. همانند لباس پوشیدن هر فردی که سریع می توان از آن ایراد گرفت. در حالی که اول باید محاسن را دید. فیلم باور پذیری و واقع گرایی دارد که بسیار در فیلم توسط کارگردان با دقت و درست انجام گرفته است. شارح بودن بر یک فیلم این شرایط را ایجاد می کند که وقتی ابتدا به ساکن فیلم شرح داده می شود که چگونه کارگردان این فضا را ایجاد کرده ،پس از آن اشکالات را طرح می کنند. دربند فیلمی است که ممکن است دچار نقطه ضعف هایی باشد، اما آن قدر ساده انگارانه ساخته نشده است.
انتخاب بازیگران به ویژه نازنین بیاتی که تجربه اول بازیگری داشت چگونه اتفاق افتاد و آیا سپردن نقش اصلی به او برایتان ریسک نبود؟
تست های مختلفی زده شد و مشورت کردیم. حتی به بازیگران حرفه ای فکر کردیم، ولی در نهایت به نظرم بهترین انتخاب را شهبازی نمود. از شهبازی در بازی گرفتن به شدت اعتماد دارم و معمولا وقتی بازیگری را انتخاب می کند، حتما بازی خوبی از او می گیرد. به نظرم سه پارامتری که شهبازی در فیلم هایش دارد و به فیلم سازی او اعتماد دارم، اول بازی گیری اوست، دوم استاد فضاسازیست و سوم باور پذیری فیلم است.
شما به همراه پسرتان فرید به ایفای نقش در دربند پرداختید.آیا اولین تجربه بازیگری شما بود و به چه علت کار را قبول کردید؟
واقعیت این است که که شهبازی نگاه واقع گرایانه به مسائل دارد. ایشان فرید را خوب می شناسد و به طور کلی خانوادگی با هم آشنایی داریم. اصرارش از ابتدا این بود که من و فرید در فیلم حضور داشته باشیم .واقعا تا دو ماه پس از فیلم برداری قبول نکردم، چون تمایلی به بازیگری نداشتم. فرید هم تمایلی ندارد وگاهی به اصرار من جلوی دوربین می رود. در نهایت با صحبت هایی که باشهبازی شد نقش را پذیرفتم و تجربه خوبی بود.
در صورت پیشنهاد، قصد ادامه بازیگری را دارید؟
در جشنواره فیلم فجر سال گذشته و پس از آن سه پیشنهاد بازی شد و قبول نکردم. دغدغه ام سینما، فیلم سازی و تهیه کنندگی است و بازیگری نیست.
دربند به همراه فیلم گذشته نامزد حضور در اسکار شد ولی در نهایت فیلم گذشته برگزیده شد. به نظر شما دربند قابلیت حضور در اسکار را داشت و اگر این اتفاق نیفتاد به چه علت بود؟
اکران زودتر فیلم باعث شد که دربند جزئ لیست ۵۳ فیلمی شود که دراحتمال حضور در اسکار را دارد و اکران آن در اول مهر منجر به مواجه شدن مسئولین با گزینه جدیدی شد که ازکمیته دعوت کردند تا فیلم را ببینند،در نتیجه اعضا نتوانستند پتانسیل فیلم را انکار کنند و آن را جزئ ۱۲ فیلم گنجاندند، ولی تکلیف از پیش روشن بود. به نظر من تصمیم درباره فیلم گذشته پیش از اکران فیلم گرفته شده بود. واقعیت این است که معرفی به اسکار آن قدر مهم نیست، در عین حال که مهم است، به دلیل این که من نسبت به فیلم دربند حساس نبودم، بلکه نسبت به معرفی کردن فیلمی با پروداکشن خارجی مشکل داشتم . با این که به اصغر فرهادی ارادت دارم و فیلم هایشان را دوست دارم، ولی این فیلم تولید سازمان ملی سینمای فرانسه است. کل فیلم با پروداکشن آن ربطی به سینمای ایران ندارد و اشکال دارد، درحالی که اعتراضی نشد. به صرف حضور محمود کلاری،علی مصفا و اصغر فرهادی که در فیلم سهم داشته اند نمی توان گفت فیلم ایرانی است. واقعیت این است که در اوج بیکاری سینما، کسانی که با دست رنج و سرمایه اندک که خیلی اوقات به باد می دهند و این شرایط در این مملکت فیلم با تمام ممیزی ها و بسته و باز بودن اجتماعی مان فیلم تولید می کنند، حق به آن ها برمی گرداند. بحث من کل سینما است،کاش فیلم دیگری معرفی می شد. اما از معرفی فیلمی که تولیدش در مملکت ما اتفاق نیفتاده تعجب کردم. البته بهترین اعتراض را آقای جنتی کرد که از ایشان ممنونم که گفت این کمیته قبل از روی کار آمدن ما توسط دولت قبل گذاشته شده و به نتیجه رسیده بودند.
آیا در اکران عمومی فیلم دچار اصلاح و ممیزی شده است و فارابی به عنوان سرمایه گذار در جریان روند فیلم برداری تاثیر ی در کار گذاشت؟
خیر، از آقای عرفان منش که شرایطی ایجاد کرد تا همان نسخه جشنواره اکران شود تشکر می کنم. از فارابی نیز به خاطر حمایتشان که اجازه دادند ما فیلم خودمان را بسازیم تشکر می کنیم..
نظرتان راجع به زمان اکران فیلم چیست؟باید فیلم عید فطر اکران می شد که به مراتب بهتر بود. در حوزه سینما و سینماداری اعمال نظرهایی می شود و ما نتوانستیم آن زمان اکران کرده و به مهر رضایت دادیم.
هم اکنون چه فیلم هایی برای جشنواره فیلم فجر در دست تولید و آماده نمایش دارید ؟
فیلم سینمائی پنج ستاره به کارگردانی مهشید افشارزاده در مرحله صداگذاری است.فیلم سینمائی با دیگران به کارگردانی ناصر ضمیری در مرحله تدوین است. هم اکنون در حال تولید فیلم سینمائی ساکن طبقه وسط کار شهاب حسینی هستیم. تمام تلاش ها را می کنیم تا فیلم ها به جشنواره فیلم فجر برسد.
تاریخ گفتگو: آبان ۹۲