کشمکشی میان تعصب و قضاوت
تماشاخانه سه نقطه این شب ها میزبان نمایش جلسه خانوادگی به نویسندگی و کارگردانی شقایق عرفی نژاد است که سعی شده تا نگاه مستندگونه ای به اجتماع و معضلات اجتماعی داشته باشد و در عین حال به روابط انسان های امروز و قضاوت های زودهنگام بپردازد. این نمایش که تاکنون مورد توجه و استقبال تماشاگران قرار گرفته است تا ۱۲ اسفند هرشب به روی صحنه می رود. با شقایق عرفی نژاد و بازیگران این نمایش گفتگویی داشته ایم که در ادامه می خوانید.
شقایق عرفی نژاد نویسنده و کارگردان
شقایق عرفی نژاد دانش آموخته ادبیات نمایشی و کارگردانی تئاتر است و تئاتر را از سال ۷۷ با شاگردی محمود استاد محمد شروع آغاز کرد و در نمایش “آخرین بازی” با وی همکاری نمود. وی تاکنون نمایشنامه خوانی چندین کار را از جمله ” منو سانسور کن” در تالار سنگلج و خانه عروسک در کتابفروشی انتشارات علمی و فرهنگی و…. را نیز بر عهده داشته است. عرفی نژاد در چندین نمایش دیگر همانند ” یال ، بال، زال” نوشته روح الله ایرجی و ” هذیان دو نفره” کار روح الله ایرجی به ایفای نقش پرداخت. نمایش”جلسه خانوادگی”نخستین اجرای عمومی شقایق عرفی نژاد به عنوان نویسنده و کارگردان است.
چطور به فکر اجرای نمایشنامه ای با چنین محتوایی رسیدید؟ با توجه به این که در مدیوم سینما پرداخت به معضلات اجتماعی به خصوص خیانت و حتی سوءتفاهم میان زوجین بارها در شکل های مختلف دیده شده ولی در تئاتر بسیار کمتر نمایشی با چنین محوریت هایی می بینیم !
فکر این نمایش مدت ها قبل و با خواندن خبری در روزنامه در من شکل گرفت که البته در طول نوشتن و کار کردن تغییرات زیادی پیدا کرد. در تئاتر هم البته نه به اندازه و شکل سینما ولی تا حدودی به معضلات اجتماعی پرداخته می شود. بیش از آنکه خیانت یا سوتفاهم برایم مهم باشد تعصب و واکنش در برابر آن مهم بود
ترغیب تماشاگر از همان ابتدای نمایش که بتواند با شخصیت ها همراه شود نکته مهمی است، چه بسا نمایش هایی که تا بیست دقیقه اول جذابیتی برای مخاطب ندارد که در این نمایش جذابیت از همان ابتدا برای تماشاگر وجود دارد!
به اعتقاد من تماشاچی یا حتی خواننده نمایشنامه هیچ تعهدی ندارد که بیست دقیقه صبر کند یا چندین صفحه از متن را بخواند تا او را درگیر کند. باید از همان اول کشش و انگیزه برای دنبال کردن ماجرا را در او ایجاد کرد که سعی شد تا در نمایش این اتفاق بیفتد
در نمایش به نوعی به آسیب های ورود ابزارهای مدرنیته به زندگی سنتی اشاره شده است. پیامکی که از دوست برادر به زن می رسد و شک هایی را در زندگی برای همسر وی ایجاد میکند، به کاربرد این موضوعات تا چه حداهمیت دادید و توجه کردید؟
به نظرم مدرنیته همانقدر که زندگی را راحت کرده به همان اندازه هم پیچیده اش کرده است و تبعات خودش را دارد. پرداختن به مسائل تکنولوژی های جدید برایم مهم نبود، چون این تکنولوژی وارد شده و تاثیرات خودش را نیز دارد. در میان سنت و مدرنیته ماندن برایم مهم بود.
ویژگی نمایش از نظر شما چیست ؟
تعصب و تحمل نکردن چیزی که دوستش نداریم در این نمایش برایم مهم است
به این فکر کردید که نمایش به شکل تراژدی و تلخ به اتمام نرسد و پایان دیگری رابرایش در نظر بگیرید؟
کل داستان و ایده نمایش بر اساس پایان حذف و قربانی کردن بود و هیچ پایان دیگری برایش متصور نبودم
بازیگران نمایش را بر چه اساسی انتخاب کردید؟
چند نفر از بازیگران هنرجویان یک کارگاه بازیگری بودند و توانایی اجرای نقش را داشتند. بقیه هم به مرور به گروه اضافه شدند. به طور کلی مرحله انتخاب بازیگر برای من بسیار دشوار بود که به نظرم تمام بازیگرانی که در این نمایش هستند بسیار خوب کار می کنند و برای نقش هایشان وقت و انرژی بسیاری گذاشتند
وضعیت سالن تماشاخانه سه نقطه برای اجرای این شب ها چگونه است؟
شرایط سالن می توانست خیلی بهتر از این باشد. دکور کار ما به گونه ای نیست که بتوان هر شب آن را جمع کرد و دوباره نصب کرد. اما به دلیل این که به فاصله یک ساعت با گروه قبلی که در همان سالن اجرا می روند کار را شروع می کنیم مجبوریم هر شب دکور عظیم مان را جمع کنیم. می توانستیم در شرایط خیلی بهتر و با آرامش بیشتر اجرا برویم که این اتفاق نیفتاد
به طورکلی اوضاع تئاتر این روزها را چگونه ارزیابی می کنید؟
شرایط تئاتر خوب است ولی نه به اندازه ای که ما بچه های تئاتر انتظار آن را داریم. روزانه حدود ۱۶۰ اجرا در سانهای خصوصی، دولتی، فرهنگسرها، سرای محله ها و حتی پردیس های سینمایی به روی صحنه می رود و عده ای از گروه های تئاتری با جذب تهیه کننده و سرمایه گذار و آوردن چهره های تئاتری و سینمای توانسته اند سالن های خوبی را برای اجرا بگیرند، تبلیغات خوبی در سطح شهر نمایند و سالن های نمایش را پر کرده و فروش خوبی داشته باشند. عده ای از گروه ها هم که نتوانسته اند تهیه کننده و سرمایه گذار جذب کنند به اندازه بودجه و توان گروه خود نمایش را اجرا می کنند و این جای امیدواری دارد که تئاتر زنده است و گروه های نمایشی به هر نحوی که می توانند اجرای خود را به صحنه می برند
هانیه عباسی بازیگر نمایش
هانیه عباسی که پیش از این تجربه حضور در نمایش رازهای پدر و دختر را در سرای محله ابوذر داشته است، درباره نقش خود در نمایش جلسه خانوادگی عنوان داشت: در این نمایش نقش تک دختر خانواده را ایفا می کنم. این دختر به شدت احساس تنهایی می کند و همیشه شاهد جر و بحث های پدر و مادرش بوده است. وی در ادامه افزود: از داشتن این نقش احساس خوبی دارم چون شاید کمی بتوانم به مردم جامعه نشان دهم که دعوای پدر و مادر در خانواده چه ضربه بزرگی به فرزند خانواده میزند وروح و روان اورا درگیر خودش می کند. عباسی درخصوص تجربه کمتر شده از چنین نمایشنامه هایی در تئاترتوضیح داد که شاید اجرای زنده این گونه نمایش ها مقداری سخت باشد یاشاید هم ترس از جذب نشدن مردم به این گونه نمایش های تلخ و حمایت نکردن برخی مسئولین از اینگونه نمایش ها باعث شده که در تئاتر کمتر به آن پرداخته شود. او درباره همکاری با شقایق عرفی نژاد و این گروه اظهارداشت: ازآشنایی با خانم عرفی نژاد و این گروه بسیار خوشحال و از این همکاری بسیار راضی هستم. بسیار زیاد از این گروه یاد گرفتم و تجربه های خوبی کسب کردم. با وجود این که گروه با مشکلاتی هم برخورد کرد اما با پشتکار توانست با آن ها مقابله کند. وی درباره یکی از ویژگی های بارز این نمایش عنوان داشت : این نمایش ذهن تماشاگر را درگیر خودش می کند و نشان میدهد که قضاوت زودهنگام باعث چه اتفاقاتی می شود که این موضوع از دید چند شخصیت مختلف به نمایش گذاشته می شود. این نمایش هرچند تلخ است، اما از واقعیت های جامعه ماست وبه نظرم گاهی باید این واقعیت های تلخ را هم نشان داد تا تلنگری بر افراد جامعه باشد.
مینا فرهنگ نیا بازیگر نمایش
مینا فرهنگ نیا دانش آموخته کاردانى گرافیک ، دوره بازیگری حرفه ای را در موسسه کارنامه و ورکشاپ های آقایان کیومرث مرادى ، محمد مساوات و امیرکاوه آهنین جان گذرانده است. وی تجربه بازیگری در فیلم سینمایی “ملی و راه های نرفته اش” به کارگردانی تهمینه میلانی، سریال “درحاشیه ١” به کارگردانی آقای مهران مدیری،نمایش “دربارانداز” به کارگردانى امیرکاوه آهنین جان در سالن حافظ، نمایش “بیدارى خانه نسوان” به کارگردانى شقایق هاشمى در سالن مشایخى را داشته است.
او هم چنین نمایشنامه خوانى “پدر” به کارگردانى على طهرانچى در باغ موزه قصر و موسسه کارنامه ، نریشن در نمایش “٩١٩١٣” به کارگردانى آیدین الفت در سالن حافظ را به عهده داشته است.
فرهنگ نیا نقش خود را در این نمایش این گونه توصیف کرد: نقش “فرح” ، روایتگر زنی از خانواده ای متوسط است که از ابتدا در خانواده خودش با محدودیت و سختگیری های زیاد بزرگ شده و همین محدودیت را پس از ازدواجش با “محسن” هم تجربه می کند و نماد بسیاری از زنهای است که یک جایی بر اثر فشارها و کمبودها دچار سرکشی می شوند. او در ادامه افزود: از بار اول که متن را خواندم، نسبت به نقش “فرح” و بازی آن حس بسیار خوبی داشتم و دوست داشتم که این نقش را تجربه کنم چون کار کاملا رئالیستی است و این وسوسه را برای بازی در این نقش بیشتر می کند وی درخصوص تجربه کمتر شده از چنین نمایشنامه هایی در تئاترتوضیح داد: حقیقتا علت اینکه چرا در سینما به این موضوع بیشتر پرداخته شده ولی در تئاتر کمتر را نمی دانم، ولی خوشحالم که این موضوع امروز در این نمایش مطرح و به خوبی نمایش داده می شود .فرهنگ نیا درباره شقایق عرفی نژاد و همکاری با گروه نمایش اظهار داشت: خانم عرفی نژاد، بسیار با اخلاق و صبور و دوستانه با ما کار کردند و همین جو و اخلاق بین بقیه اعضای گروه هم خوشبختانه برقرار بود. در مدت شش ماه از همکاری با دوستان و هم گروهی هایم واقعا لذت بردم و تجربه بسیار خوبی بود. از نظر فرهنگ نیا متن و دیالوگهای خوب نمایش نکته ای بود که توجه او را جلب کرد تا این نمایشنامه را بپذیرد. او در ادامه درباره محتوای تلخ و تاثیرگذار نمایش توضیح داد: این تلخی در مقابل هزاران مورد مشابه و یا حتی بدتر و تلخ تر از این که متاسفانه در این عصر در حوالی ما اتفاق می افتد، واقعا کم است! واقعیات را هر چند تلخ و ناگوار تا به چشم نبینیم نمی توان برای برطرف کردن آن چاره ای اندیشید. جامعه نیاز به دیدن این تلخی ها دارد تا شاید جایی تلنگری به آنان زده شود. بازیگر نقش فرح درباره تئاتر این روزها عنوان داشت: متاسفانه تعداد کارهای خوبی که روی صحنه اجرا می شوند، روز به روز کمتر می شود و واقعا جای نگرانی از این بابت وجود دارد، اما دلخوشیم به همان تعداد کمی که در این شرایط سخت، اجراهای خوب می روند و حال ما و تئاتر را خوش می سازند
کامران فریدی بازیگر نمایش
کامران فریدی دارای مدرک لیسانس ادبیات ،تجربه بازیگری در نمایش ها و فیلم هایی همانند داستان خنده ناک دیب ساده لوح هولناک (تبریز)، بگو فردا همه بیایند (خیابانی )تبریز ،رویای بازیگر( بناب)، بچه تابستان( تبریز)، باغ آرزوها (تبریز)،دربارانداز به نویسندگی و کارگردانی امیرکاوه آهنین جان، فیلم داستانی قصه رحمت به نویسندگی و کارگردانی مسعود طاهری ،فیلم کوتاه اویان به نویسندگی و کارگردانی لیلا عزتی، فیلم سینمایی «ملی و راه های نرفته اش به نویسندگی و کارگردانی تهمینه میلانی، فیلم کوتاه هارمونی به نویسندگی و کارگردانی علی فراهانی و…..را داشته است.
فریدی درباره نقش خود توضیح داد: محسن در این نمایشنامه شخصیتی عصبی و شکاک ،فردی از آدمهای میانه جامعه امروزی است. محسن با شخصیت درونی من اختلاف فاحشی دارد. در وهله اول خوشحال بودم که قرار است تجربه متفاوتی را داشته باشم و در مرحله بعد استرس خوب درآوردن نقش را داشتم. نتیجه کار باتوجه به بازخوردها خوب بوده است. او در ادامه درباره همکاری با این گروه افزود: خانم عرفی نژاد نویسنده و کارگردان قابلی است، ایشان اخلاق و صبوری بسیار زیادی دارد و دغدغه ارزشمندشان از نگارش نمایشنامه ای با دیالوگ های خوب و مستحکم از ویژگیهای خوب ایشان است. ایشان بیشتر مشکلات کار را جدا از کارگردانی به تنهایی به گردن می گرفتند. برای نمایش در این چند ماه چندین بازیگر برای تست آمدند. ارتباط و دوستی بسیار خوبی با کسانی که ثابت ماندند شکل گرفته که این ارتباط خوب در ایفای نقش ها هم به ما کمک کرده است.
فریدی درباره علت جذب شدن به این نمایش گفت: این نمایش موضوعی داشت که کمتر کسی جرات پرداختن به آن را داشته است که باعث شد جذب این کار بشوم وی در ادامه افزود: به هرحال این تلخی در جامعه امروز وجود دارد و نمی توان منکرش شد بلکه باید نشان داد تا تجربه برخوردهای مناسب در این شرایط به دست آید. فریدی در توضیح شرایط سالن گفت: شرایط سالن و همکاری می توانست بهتر ازاین باشد و راضی نیستم، چون به خاطر دکور سنگینی که وجود دارد مجبور هستیم هر شب دکورمان را جمع کنیم و ۴۰ دقیقه مانده به اجرا باز دکورمان را نصب کنیم که کلی انرژی صرف آن می شود
مهرداد فروهر بازیگر نمایش
مهرداد فروهر دانش آموخته مهندس عمران، تاکنون تجربه ایفای نقش در سریال ها و تئاتر های مختلفی را داشته است، از جمله سریال پرده نشین (بهروز شعیبی)، سریال لکه های تاریک ( علی فرحناک) و…..
فروهر درباره نقش خود اظهار داشت: مرتضی جوان امروزی است که در خانواده ای نسبتأ سنتی بزرگ شده ولی افکارش با آنها متفاوت بوده و در عین حال محجوب است و همیشه سعی دارد که آدمها را با یکدیگر خوب و دوست نگه دارد. مرتضی دارای ویژگی هایی مثل صبر,مهربانی,صداقت,ادب و سادگی است که این ویژگی ها به هر انسانی لذت می بخشد. او درباره تجربه طرح چنین موضوعاتی در سینما در مقایسه با تئاتر گفت: تماشاگر در تئاتر به شکل زنده کار را می بیند و از نزدیک با نمایش ارتباط برقرار می کند که طبیعتا بسیار بیشتر بر روی تماشاگر تاثیر می گذارد و تماشاگر را به فکر فرو می برد .او گروه نمایش را صمیمی و یکدست دانست و همکاری با شقایق عرفی نژاد که دارای افکار و ایده های جذاب است را لذت بخش خواند. فروهر در ادامه درخصوص ویژگی بارز نمایش و تلخی آن توضیح داد: این نمایش برشی از یک زندگی است که به مدت یک ساعت چندین سال از یک زندگی را برای ما مشخص می کند . تضادی که بین افکار آدمها (حتی دو برادر ) وجود دارد و حکمی که خانواده بدون در نظر گرفتن احتمالات دیگر و فقط بر اساس افکاره دگم خود صادر می کند که این موضوع در جامعه ما ملموس است ،به نظرم اگر این تلخی بتواند گامی مثبت در جهت رشد فکری آدمها ایجاد کند خیلی هم خوب است. او معتقد است شرایط اجرا در این سالن می توانست بهتر باشد و درخصوص شرایط تئاتر این روزها ابراز امیدواری کردکه آدمهای جدید با ایده های جدید بتوانند پا در این عرصه بگذارند تا تحولی بیش از این در تئاتر به وجود آید.
نسیم امیر خسرو بازیگر نمایش
نسیم امیر خسرو کارشناس رشته بازیگری تئاتر از دانشکده هنر و معماری دانشگاه آزاد از سال ۷۴ فعالیت تئاتری خود را از کانون پرورش فکری آغاز کرد. وی به عنوان بازیگر، گرداننده عروسک، دستیار کارگردان، منشی صحنه، مدیر صحنه و… فعالیت می کند. او عضو گروه اپرای عروسکی اران نیز می باشد که تاکنون تجربه حدود ۲۲ کار تئاتر صحنه‌ای عروسکی را روی صحنه داشته است
امیرخسرو درباره نقش خود در این نمایش توضیح داد: نقش مامان منیر، شخصیت یک مادر با عقدها و گره‌های شخصیتی مختلف را ایفا می کنم . زنی با باورهای سنتی که درباره دخترش قضاوت‌های زودهنگام و اشتباه می‌کند. نقش مامان منیر برایم چالشی بزرگ و لذت بخش است. نقش زنی که ۱۰ یا ۲۰ سال از خودم بزرگ‌تر است با اعتقادات و شخصیتی که بسیار دور از شخصیت و اعتقادات من است. تئاتر رئال این امکان را به من داده تا بتوانم کاملا با نقش سر و کله بزنم و از رسیدن به نقش لذت ببرم.اودرباره موضوع پرداخت شده در ان نمایش اظهار داشت: اصولا موضوعات اجتماعی موضوعاتی بسیار حساس و در عین حال مهم است. تئاتر امروز در ایران به سمت تجربه‌های اجرایی نو پیش رفته و تنوع موضوعات اجتماعی کمتر در آنها دیده می‌شود. استفاده از اتفاقات مستند اجتماعی در نمایشنامه جلسه خانوادگی یکی از دلایل متفاوت بودن این نمایشنامه در دوران امروز است .ضمنا مستندسازی در تئاتر در این روزگار کمتر وجود دارد که این موضوع به این نمایش امتیاز بیشتری می‌دهد.او همکاری با عرفی نژاد و گروه را این گونه توصیف می کند: خانم عرفی‌نژاد به نظرم نویسنده بسیار خوبی است که در ساختار و دیالوگ‌نویسی دقت بسیار دارد و از لحاظ کارگردانی بسیار آرام، نکته سنج و دقیق است که به جزئیات بسیار توجه می‌کند و این کار بازیگر را در زمان همکاری ساده‌تر می‌کند.تجربه خوبی بود و امیدوارم در فرصت‌های بعدی هم این همکاری ادامه پیدا کند. او درخصوص نمایش جلسه خانوادگی بیان کرد: نمایشنامه «جلسه خانوادگی» نگاه ظریف و مستندگونه به اجتماع دارد. دریچه‌ای به یک زندگی با آدمهایی که در دنیای ما کم نیستند، آدم هایی که در عین حال که سعی می‌کنند تفکرات بروز داشته باشند و خودشان را آدمهای امروزی نشان دهند در بطن خود و انتقاداتشان مغلوب خرافه و سنت های مسموم گذشته هستند و در یک لحظه دچار قضاوت‌های زودگذر و تصمیمات عجولانه می‌شوند. که این نقد اجتماعی و مستندگونه برایم جذابیت داشت. امیرخسرو درباره رسالت تئاتر در بیان چنین موضوعاتی که تلخی را با خود همراه دارد توضیح داد: به نظرم مهمترین رسالت تئاتر فرهنگ‌سازی است. دنیای تئاتر به همه گونه های نمایشی احتیاج دارد. نمایش های کمدی، کمدی های تلخ، اجتماعی، مستند، کلاسیک . هرکدام از این ژانرها برای تئاتر لازم است و نبود آن ها لطمه ای برای بدنه تئاتر است .تلخ نمودن این نمایشنامه نشانگر آن بخش تلخ از زندگی واقعی ماست که ما ناخودآگاه از درک آن گریزانیم و تلنگری است تا تماشاگر این نمایش لحظه‌ای به تلخی واقعه مستند روی پرده بیندیشد و در جهت اصلاح خود یا جامعه قدیمی بردارد. فرهنگ قضاوت‌های زودهنگام و تصمیم گیری‌های عجولانه ،نگاه‌های سنتی و خرافی و… چیزهایی است که این نمایش در عین تلخی در صدد نقد آن است و توجه نسل امروز را می‌تواند به آن جلب کند. او درباره حال این روزهای تئاتر گفت: به نظرم حال تئاتر در این زمان از حال سینما بهتر است. وجود سالن های خصوصی، خون تازه‌ای به تئاتر داده و سبب شده تئاتری‌ها با هر مقدار تجربه و امکانات بتوانند جایی برای ارائه ذهنیات و تفکرات خود پیدا کنند و این تجربه های متفاوت می‌تواند به پیشرفت تئاتر کمک کند.
تاریخ گفتگو: اسفند ۹۵