تابو شکنی در ژانر پلیسی-جنایی
فرامرز قریبیان بیشتر در مقام بازیگر شناخته شده است و گواهی این ادعا سیمرغ های بلورینی است که توانسته به عنوان بهترین بازیگر مرد از سه دوره جشنواره فیلم فجر در سال های ۶۶،۷۱ و ۷۸ دریافت کند. در کارنامه وی کارگردانی سه اثر جدال در تاسوکی۶۵ ، قانون ۷۴، و چشمهایش ۷۸ را دیده می شود که خود دلیل عدم کارگردانی را در این سال ها نبود فیلم نامه خوب می داند. گناهکاران چهارمین تجربه وی در مقام کارگردانی فیلم سینمائی است که علاوه بر کارگردانی و تهیه کنندگی ، ایفای یکی از نقشها را نیز بر عهده گرفته است. داستان فیلم در ژانر پلیسی و معمایی روایت می شود. فیلم نامه توسط پسرش محمد سام قریبیان به نگارش درآمده که وی بیان داشته با دیدن بسیاری از فیلم های پلیسی فیلم نامه را نگاشته است، بنابراین قرار بر تولید آن در خارج از کشور بوده که در نهایت فیلم در ایران کلید زده شد. پس با این تفاصیل لازم است تا فیلم نامه بومی سازی شده تا از ممیزی های وارده از سوی وزارت ارشاد، نیروی انتظامی و نهادهای مختلف در امان بماند. داستان فیلم از قتل آسمان فرازمند دختر سرهنگ فرازمند پلیس بازنشسته فرازمند آغاز می شود و پیگیری این قتل بر عهده سرگرد تدین(قریبیان) مامور با سابقه آگاهی گذاشته شده است، کیان نژاد و امامی روسای آگاهی به دلیل مشکلاتی که با وی دارند، سرگرد روان گرا(رامبد جوان) را به عنوان معاون وی برمی گزیند تا تخلفات تدین را به آن ها گزارش دهد.
ژانر پلیسی شاید یکی از کم رونق ترین ژانرهای ساخت فیلم در ایران محسوب می شود که علت آن را می توان کمبود امکانات فیلم سازی در این ژانر دانست که باعث می شود مخاطب ایرانی علاقه مند به گونه پلیسی- جنایی با توجه به ساختار منسجم و جذاب نمونه های غربی به دیدن آن ها قناعت و اکتفا نماید. اما این بار قریبیان و پسرش در ساخت گناهکاران بسیاری از کلیشه های همیشگی فیلم های ایرانی متعلق به گونه مهجور پلیسی را تغییر داده و توانسته اند بسیار شفاف رابطه هایی را که در جامعه جایگزین ضابطه هاست و مفسدینی که به درجات بالایی می رسند، با تاکید بر فساد جامعه به تصویر بکشند. فیلم روایتگر چیرگی سیاهی و پلیدی ها بر سپیدی هاست به رغم هر آن چه تاکنون دیده ایم. به نوعی تابوشکنی در ساخت فیلم های این چنینی که در نوع خود تا امروز بی نظیر بوده است. قریبیان شجاعانه پا را فراتر گذاشته و پلیس گناهکاری را به تصویر کشیده است. سام قریبیان ابعاد شناخته شده پیرنگ معمولی این نوع داستان ها را تغییر داده و با گنجاندن خرده پیرنگ ها آن ها را در قالب کلیت منسجم جمع نموده است. گناهکاران با جمله ای از نیچه و با مضمون زمانی که با هیولا ها مبارزه می کنی مواظب باش یکی از آن ها نشوی، آغاز می شود که شروعی متناسب و به جا با محتوای فیلم تلقی می شود. شروعی که در همان دقایق اول پس از معرفی شخصیت ها و جایگاه شان ماجرا را هوشمندانه به گونه ای پیش می برد که احتمالاتی که به ذهن مخاطب می رسد قابل رد کردن نباشد. سرگرد تدین یکی از زبده ترین مامورهای پلیس است، کسی که از روش های غیر معمول برای گرفتن اعتراف بهره می گیرد. روان گر در عین حال که مامور پلیس محسوب می شود، نقش دیگری دارد، او زمانی رابطه ای عاشقانه با مقتول داشته و در عین حال قرار است جاسوسی تدین را برای بازرسان هم نماید. فیلم ساز مظنونین اصلی قاتل آسمان را در روایتی درست به شکل قطعاتی از پازل با ظرافت و دقت کنار هم چیده تا توسط تدین و همکار جوانش گره گشایی از قتل شود و هم چنان حس تعلیق را تا پایان صحنه با مخاطب همراه کرده است. ستوان های فیلم با پوشش خاص و طرز گفتارو…. شباهتی به پلیس های آمریکایی دارند و اکثر فضای فیلم در تاریکی شب و خیابان می گذرد، قتل در شب اتفاق می افتد و فضای کار با نورپردازی های کم حس سردی وشرارت را به مخاطب منتقل می کند. یکی از امتیازات فیلم ضرباهنگ تند و پر کشش در جریان پیشرفت پرونده جنایی و کشف معما و تدوین های موازی در فلاش بک هاست. اما در این میان باید به حضور کوتاه، اما تاثیرگذار شخصیت های دیگر و بازی های خوب آن ها اشاره کرد که بخشی از عنصر گره افکنی را در طول فیلم کامل می کند. قریبیان با وجود پا به سن گذاشتن توانست همان تصویر همیشگی را در قالب پلیسی زبده بنمایاند و پابه پای رامبد جوان با آگاهی پیش بیاید. اما رامبد جوان در نقشی نامتعارف و جدی به رغم دیالوگ های اندک، با کنش های جذاب بازی غافل گیرکننده ای داردکه با قدرت و شایستگی درخشید. در این حین باید به بازگشت محمد متوسلانی به سینما اشاره کرد که نقش داریوش فرازمند را به خوبی عهده دار شد و نوستالژی خوبی را برای مخاطبان رقم زد. با اذعان به این که فیلم طبیعتا دچار ضعف ها وکاستی هایی در فیلم نامه است، اما در عمل به یک اثر استاندارد و خوش ساخت تبدیل شده که مخاطب را در پایان غافلگیر و متوجه می کند که بسیاری از کلیدهای اصلی در بطن فیلم نامه موجود بوده که اشاراتی ظریف به آن شده است. پایانی تلخ که به ارتقای روانگر و برکنارشدن تدین می انجامد، گرچه قرار بود پلیس در پایان به سزای اعمال خود برسد که منطقی تر هم جلوه می نمود، اما با وجود اعمال ممیزی ها از سوی ارشاد پایان آن دچار تغییر شده است. قضاوت درباره فیلم را باید مثل همیشه به تماشاگران سپرد تا فهمید از این پس به او فارغ از بازیگری اش در مقام کارگردانی اعتماد می کنند؟!
آبان ۹۲