آیا بدلکاری یک شغل است؟
سینما فرصتی را برای فیلم سازان ایجاد کرد تا برای واقعی شدن و جذابیت فیلم ها به خصوص فیلم های اکشن و هیجانی روش های نوینی را به کار ببرند و بدلکاران ، این استادان هیجان و دلهره که جانشینان هنرپیشگان اصلی هستند، به خلق و هنرنمائی صحنه های خطرناک می پردازند. بدلکار به کارهای نمایشی خطرناک در فیلم ها و نماهنگ ها دست می زند، مانند پریدن از ارتفاع، دیوار، هواپیما،………. بدلکاران پیش از انقلاب در نزد مردم به عنوان کتک خور شناخته می شدند ولی با پیشرفت سینما در ایران، بدلکاری حرفه ای شده و درقالب گروه های مختلف تخصصی دنبال می شود و کارگردانان برای اجرای اینصحنه ها نزد بدلکاران می روند. اما این حرفه فقط متعلق به مردان نیست و زنان نیز در این عرصه توانائی های خود را به منصه ظهور می رسانند. به طور کلی امکان دیدن بدلکاران در فیلم وجود ندارد و ما همواره مهارت آن ها را در بازآفرینی لحظه های خطرناک در پس قهرمانان فیلم می بینیم. با تمام توضیحات این حرفه خطرات فراوانی را در پی دارد و کوچکترین اشتباهی می تواند منجر به صدمات جبران ناپذیر و یا حتی مرگ افراد شود. متاسفانه اتفاقی که چند سال پیش برای پیمان ابدی با وجود استادی و مهارت او در اجرای اکشن افتاد. اکنون نظر شما را به مصاحبه با یکی از دوستان بدلکارش جلب کرده تا از زبان خودش بیشتر با این حرفه آشنا شویم
علیرضا قره خانی متولد ۱۳۵۲ و فارغ التحصیل رشته رنگ شناسی در آلمان است. او از ۱۳ سالگی در آلمان به سر می برد تا این که در سال ۱۳۸۵ به ایران امد و در دوره های پیمان ایدی شرکت و دستیار اول وی در کار بدلکاری شد. او پس از مرحوم پیمان ابدی سرپرستی اکشن گروه را برعهده دارد و تاکنون در فیلم های سینمائی و تلویزیونی بسیاری از جمله موش(شاهد احمدلو)، ریسمان باز(مهرشاد کارخانی)، مجنون و لیلی و……..سریال روز حسرت، ترانه مادری، هویت، خواب زده،…..فعالیت داشته است.وی تله فیلم سمت قرآن را به تازگی به پایان رسانده است و در حال حاضر از او سریال دزد و پلیس(سعید آقاخانی)، و رویای گنجشک ها (راما قویدل) از شبکه های سیما در حال پخش است.
بدلکاری حرفه ای خطرناک و پر ریسک محسوب می شود. خانواده با ورودتان به این حرفه مخالفتی نداشتند؟
خانواده ام از روز اول این کار را دوست نداشتند و ندارند، ولی شخصا این کار را به دلیل هیجانش دوست دارم و کاری است که در آن حدود ۲۰ نوع ورزش دارد و هر ورزشی که قصد گذراندن آن را داشته باشید در این حرفه است
آیا می توان به بدلکاری به عنوان یک شغل نگریست؟
در ایران بدلکاری را نمی توان به مثابه یک شغل دانست، چون سینمای ما اکشنی نیست و تهیه کنندگان بیشتر به پول توجه دارند و خیلی سخت می توان با آن ها کار کرد، حتی به نظر من شغل دوم هم محسوب نمی شود بلکه به عنوان سرگرمی از آن استفاده می شود.
بدلکاری به لحاظ سیر آموزشی به چه ترتیبی است؟
در آمریکا دانشگاه بدلکاری وجود دارد و ما دقیقا قصد راه اندازی آن را داریم. به تازگی قرار است برنامه آموزش بدلکاری را در دانشگاهی که در خیابان کریم خان واقع است تدریس کنند، اما به دلیل آن که مردم شناخت درستی از این حرفه نداشتند و طبیعتا متقاضی کم بود این برنامه ۳ ماه عقب افتاد تا در ۳ ماه آینده با حضور دانشجویان کلاس ها تشکیل شود. به احتمال زیاد دروس عملی در برنامه شان وجود دارد.
قبل از مصاحبه به شکل گیری گروه های غیر قانونی اشاره داشتید. دلیل شکل گیری این گروه ها چه بوده و چه برنامه مدونی برای بدلکاری ایران در نظر گرفته شده است؟
پس از فوت پیمان در سال ۱۳۸۸، دوستانی که شاید حدود ۲ ماه نزد ما بودند، برای خود گروهی ایجاد کردند و می گویند ما بچه های پیمان ابدی هستیم و زمانی که سر کار می روند کسی از آن ها مدرک کاری نمی خواهد، پس به راحتی و باقیمت بسیار پائین می توانند در سینمای ایران فعالیت کنند. در حال حاضر حدود ۶ گروه به شکل غیر قانونی کار می کنند.به نظرم ارزش آدم ها بیشتر از این قیمتی است که برای آن کار می کنند. در نتیجه تصمیم گرفته شد تا برنامه بدلکاری زیر نظر وزارت ورزش و جوانان در فدراسیون همگانی که انجمنی به نام ورزش های نمایشی و رکورد ملی ایران است برود ورئیس آن بهزاد هنرور می باشد . هم اکنون مشغول نوشتن تفاهم نامه با وزارت ارشاد هستیم که تهیه کنندگان فقط با گروه هائی که زیر نظر وزارت ورزش است کار کنند و با ارشاد هماهنگ باشند.
به صورت کلی هم اکنون چند گروه بدلکاری قانونی فعالیت دارد؟ دو گروه، یک گروه من به نام گروه قره خانی است و دیگری گروه ستارگان اکشن به سرپرستی رضا خادم است. البته گروه خیبر نیز به سرپرستی علیرضا فتحی (پیشکسوت و سرور بزرگ بدلکاران ایران) است که هماهنگی شده تا با انجمن و وزارت خانه همکاری کنند. و از این پس به امید خدا ۳ گروه قانونی فعالیت می کنند، و با سایر گروه های غیر قانونی برخورد می شود.
بهزاد هنرور با بدلکاری آشنا هستند؟ و چرا از سال۱۳۸۶ تا امروز این اتفاق نیفتاد؟
ایشان رزمی کار هستند و دوره های بدلکاری را گذراندند و برای این کار مناسب هستند. وی دنبال کارهای اداری که تا به امروز انجام شده بودند و ۲ سال پیش برنامه را ثبت کرد. در حال حاضر کار بسیار خوب پیش رفته و ارشاد باید همکاری خود را نشان دهد. این گروه های غیر قانونی بدلکاری را به نحوی انجام دادند که خود را زخمی و مصدوم کرده اند. مثلا در فیلمی صحنه تصادف عابر با ماشین را انجام داده و بدلکار اجازه داده که فیلمبردار پروژه پشت ماشین بنشیند و به ماشین بزند. وی ۸ ساعت در کما بود و پس از آن دچار دوبینی، گاهی فراموشی، لمسی دست راست … شده است.
سرپرست اکشن بدلکاران چه وظایفی را برعهده دارد؟
وظیفه سرپرست اکشن این است که مواظب بدلکاران و محیط اطراف باشد که برای گروه خودش و عوامل فیلمبرداری اتفاقی نیفتد، اما زمانی که کارگردان ویا طراح اکشن سر صحنه می رود کارگردان هنری نباید در کار وی دخالت کند چون تا به حال کار اکشن نکرده است. بعضی از دوستان بسیار با ما همکاری می کنند مثل راما قویدل و… که کار را به دست ما می سپارند. من برای شروع کار عنوان می کنم که بیشتر از ۳ بار این کار را انجام نمی دهم. بار سوم فشار زیاد به بدلکار وارد می شود. گاهی بعضی از دوستان زاویه دوربین را مثلا در تصادف نمی دانند و وقتی صحنه گرفته می شود، می گویند بدلکار روی کاپوت افتاد دیده شد در صورتی که قبلا گفته بودیم که دوربین چپ تر باشد تا پرش روی کاپوت دیده نشود و از ما ناراحت می شوند. ما زاویه ها را به دلیل تعدد کارها بیشتر می شناسیم و فیلمسازان باید همکاری کنند.
آیا تاکنون در جریان فیلم برداری و خلق این صحنه ها از گروه خودتان بدلکاری دچار مصدومیت و یا بعضا منجربه مرگ شده است؟
خدا را شکر برای تیم من این اتفاق نیفتاده است اما متاسفانه برای دیگر تیم ها پیش آمده است اما در خصوص مرگ و میر گویا در یک فیلم که درپلی در ابتدای جاده کرج فیلم برداری می شده در حرکت پرش از ارتفاع بدلکار کنار تشک افتاده و ۲ ساعت بعد فوت کرده است. متاسفانه برای بعضی از تهیه کنندگان پول و هزینه ای که به اکشن کار یا سرپرست اکشن می دهند مهمتر است و جدیت، میزان، صحیح بودن و قشنگی کار برایشان اهمیتی ندارد.
برایتان پیش آمده که امکان بدلکاری در فیلمی مقدور نباشد؟
من به همراه خود یکسری تجهیزات بدلکاری را از آلمان آورده و گاهی پس از برگشت دوباره می آورم و در مقایسه با دیگران کامل ترین وسایل را دارم. برای تصادف موتور با ماشین جلیقه های ضد ضربه که به بدلکاران می دهم ۶۰۰ هزار تومان و یک بار مصرف است. فکر نکنم کسی این خرج را برای کار کند. اما برای من گروه مهم تر است.
پس وسایل و تجهیزات مخصوص بدلکاری چگونه تامین می شود؟
مثلا اگر بدلکار پرش از ارتفاع داشته باشد از آتش نشانی تشک بادی گرفته و یا از کارتن استفاده می کنند. بالاخره به شکلی این کار را انجام می دهند. در کشورهای دیگر با وجود وسایل به راحتی کار را انجام می دهند در حالی که در ایران به سختی صورت می گیرد.
دستمزد بدلکاران چگونه محاسبه می شود؟
در جریان گفتگو با تهیه کندگان متوجه شدم که مثلا اگر خود کاری را انجام داده و ۱ میلیون بگیرم ممکن است به دلیل رفتار بد بعضی از بدلکاران(زیرآب زنی) این مبلغ به ۱۰۰ هزار تومان برسد و فرد کار کند. حتی با من تماس گرفتند مبنی براین که شما ۱ میلیون تعیین کردید در حالی که فلان بدلکار با ۱۰۰ هزار تومان این کار را انجام داد. متاسفانه عده ای از بدلکاران برای خود ارزش قائل نیستند در حالی که برای جان و شخصیت خود باید ارزش قائل شوند. انجمن نیز دقیقا قصد دارد تا از حق آنان مراقبت کند و طبق قرار داد بسته شده نتیجه خوبی عایدشان شود که استفاده ببرند.
حضور بدلکاران زن در این حرفه به چه شکل است؟
ما بدلکاران زن بسیار توانایی داریم که خوب کار می کنند. نسرین ایرانمنش اولین بدلکار زن در گروه پیمان ابدی بود که اکنون در تیم ماست. هم چنین مریم پیر بند و………حدود ۵ بدلکار زن فقط در تیم من فعالیت می کنند. در گذشته مردان این کار را انجام می دهند و خود من چندین بار لباس زنانه پوشیدم و کار کردم.
تا به حال بازیگری درخواست بدلکاری نقش خود را داشته است؟
بعضی از بازیگران تعدادی کار را می توانند انجام دهند، مثلا حسین یاری که دارای اندام خوبی است در هوش سیاه خود بدلکاری را انجام داد و یا آقای یارکیده که ورزشکار قابلی است در همین مجموعه به خوبی از عهده آن برآمد. اگر بازیگر توانائی انجام دادن را داشته باشد با آن ها کار کرده و از خودشان استفاده می کنیم، در غیر این صورت بدلکار کار او را می کند.
به نظر شما عملکرد فیلم و سریال در ساخت فیلم های اکشن مبنی بر استفاده از بدلکاران چگونه است؟
در فیلم هائی که صحنه های اکشن داردگروه کار را انجام می دهد، اما گاهی تهیه کنندگان مثلا برای چپ کردن خودرو که قرار است ۶ میلیون به بدلکار داده شود آن صحنه را حذف می کنند و پشیمان می شوند. معمولا در ایران فیلم اکشن کمتر ساخته می شود چون پس از فوت پیمان خیلی از فیلمسازان و تهیه کنندگان ترس دارند که این اتفاق برای فیلم آن ها هم نیفتد و دیگر این که خرج بدلکاری سنگین است.
برای بدلکاران جایزه ای همانند بازیگران و دیگر عوامل فیلم در جشنواره های مختلف وجود دارد؟
متاسفانه خیر ولی به زودی قرار است این اتفاق بیفتد.
بدلکاری در اروپا چه تفاوتی با ایران دارد؟
اروپائیان فقط تجیزات دارند و راحت تر کار می کنند اما ایران تجهیزاتی وجود ندارد و بدلکاران مجبورند کارهای اروپائیان را به سختی انجام دهند و اگر این گونه پیش رود تا ۲۰ سال دیگر نمی توانیم تجهیزات را هماهنگ کنیم. به طور کلی بدلکاران ما بهتر عمل می کنند و کارشان بهتر است.
پس از مرگ پیمان ابدی سخنان ضد و نقیض زیادی راجع به علت مرگش گفته می شد. نظر شما چیست؟ وپس از آن شرایط حاکم بر گروه های بدلکاری چگونه شد و بدلکاران پس از این واقعه بیش از پیش نگران کار در این عرصه بودند؟
پس از این اتفاق خیلی حرف ها زده شد. فکر می کنم فقط یک اتفاق بود که به دلیل نداشتن تجهیزات رخ داد. پس از فوت او برعکس همه گفتند چون این اتفاق افتاد ما می خواهیم راه استاد را ادامه دهیم. اما شخصا تصور می کردم که امکان ادامه این کار غیر ممکن است. بنابراین به آلمان بازگشتم ولی تماس مکرر دوستان باعث شد دوباره برگردم و بتوانم گروه را جمع و آماده کنم، پس از ۴ ماه شادی تیم را دیدم و خیلی خوشحال شدم
برای علاقه مندان ورود به این عرصه چه پیشنهادی دارید؟
عضو تیم هایی شوند که قانونی باشد. مثلا اگر کسی در تیم من خدای نکرده دچار مصدومیت شود بیمه شده است ،در حالی که گروه های دیگر بیمه نمی کنند، چون باید مجوز خود را نشان دهند. علاقه مندان می توانند به سایت ها یا فدراسیون همگانی بروند تا راحت تر به ما دسترسی پیدا کنند
تاریخ گفتگو: دی ۹۱