جامعه آمادگی دیدن انیمیشن را ندارد
چندی‌است مجموعه انیمیشن پندانه باصدای آشنای محمدرضاعلیمردانی دوبلورخلاق وحرفه ای درمدت زمان ۲دقیقه میهمان خانه های مردم ازشبکه نسیم می شود. رویکرد این انیمیشن درهر اپیزود ۳۰۰قسمتی پرداخت به هنجارها وناهنجاری های اجتماعی است که تلاش شده به شیوه وساختارمتفاوت ترساخته شود. این انیمیشن با گویش ودوبله خاص علیمردانی وشیوه گرافیکی خاص می تواند توجه بسیاری را به خودجلب کند. انیمیشنی که درماهیت طنزومدرن پیام خودرا به شکل غیرمستقیم برای مخاطبان تصویرسازی می کند
ازچه سالی به شکل حرفه ای وارد انیمیشن سازی شدید؟
باتوجه‌به‌رشته تحصیلی‌ام‌که گرافیک بود، از سال۱۳۷۴ واردپروسه انیمیشن شدم. تا قبل ازآن بیشترکارهای ژورنالیستی وکاریکاتور مطبوعات می کردم وعلاقه ام به کاریکاتورمطبوعات بود. درواقع کاریکاتورازحدود۵سال قبل ودوره هنرستان من شروع شده بود.کاریکاتورمطبوعات به نقطه ای رسید که مقوله کمیک استریپ رادرهمان کاریکاتورشروع کردم وپس ازکمیک استریپ بامجموعه سینمایی عاشوراییان،مجموعه سینمایی مسافران کوه قاف،مجموعه سینمایی پابه پای آفتاب ویک سریال بلندحدود۵۲قسمتی نقاشی وحرکت که به عنوان انیماتوردرمجموعه هاکارکردم.از سال۱۳۸۷ به طورکلی ازصباجداشدم وبه شکل شخصی وآزاد به انیمیشن وارد شدم.فیلمی باعنوان خوشبختی یک بت سنگین نوشته نرگس‌آبیار رابه شکل انیمیشن درآوردم وبه شکل شخصی کارکردم.درواقع ازاین انیمیشن کارآزادراشروع کردم که تا سال۱۳۸۸ طول کشید.
تجربه ساخت انیمیشن سینمایی هم داشتید؟
سال۸۸پیشنهادکاری ازچندکشوربه شکل مشترک شد به نام پینوکیو که محصول سال۲۰۱۲ و ‌آپدیت شده همان پینوکیو بود که ساخت اصلی آن درایتالیا بود که من به عنوان سوپروایزردرایران کاررامدیریت کردم وبخشی از انیمیت آن درایران انجام شد. پس ازپینوکیو درمجموعه سینمایی با نام کانگرس که کارفرانسوی بود بازبه عنوان سوپروایزر درایران کار انیمیت رامدیریت وانجام دادم.
درابتدای گفتگوبه‌کاریکاتورمطبوعات اشاره ای داشتید.چرا آن راادامه ندادید؟باتوجه به فعالیت دراین زمینه شرایط امروزکاریکاتورمطبوعات را چگونه می بینید؟
هنوز هم کارژورنالیستی وکاریکاتورمطبوعات برایم جذابیت دارد. دربحث کاریکاتور مطبوعات امنیت شغلی وجودندارد.یعنی همیشه کارنیست.۱۰ سال پیش یا کمی عقب‌تروقتی مجله وزین گل‌آقاوجود داشت، پایگاهی برای کاریکاتوریست ها بود که کار‌می کردند باوجوداین که درآمدی هم نداشتند اماعشق به کارشان داشتند.پس ازآن مجلات مشابه آن چاپ شدند، اما اکنون به جزبعضی روزنامه هاچنین چیزی وجودندارد.من به عنوان کاریکاتوریست نمی توانم به عنوان پایگاه شغلی روی این مسئله کارکنم.به نظرم کاریکاتورژورنالیستی به نوعی نسبت به آن دوران کم رنگ شده ومدیاهای دیگری وجوددارد که مردم راجذب می کند.حتی مطبوعات کاغذی شایدآن جذابیت رانداشته باشد، چون مردم با اپلیکیشن تلگرام کارمی کنند وحتی مجلات ‎‌را این گونه می خوانندواین خوب نیست.عشق کشیدن به کاریکاتوررانمی توانم پنهان کنم وبرای همه ماچاپ شدن آن وبازخورد مردم جذاب بود، امامسئله امنیت شغلی اجازه نمی دهد که به سمت آن برویم.
پندانه مجموعه ای انیمیشن که باموضوع سبک زندگی ازشبکه نسیم پخش می شود.چه شدکه به فکرساخت چنین انیمیشنی باچنین رویکردی افتادید؟
۳سال پیش مجموعه آشافیلم کارخودراشروع کرد این مجموعه کاری با عنوان سبک زندگی راآغازکرد.حدودیک سال طول کشید تا به مجموعه پندانه ۳۰۰قسمتی با اپیزود یک ونیم تادودقیقه رسیدیم که برپایه همان سبک زندگی است.واژه سبک زندگی براساس این محوریت به وجودآمد که بحث زندگی اسلامی، ایرانی مطرح شود.ماتلاش کردیم به نوعی هنجارها وناهنجارهایی که درجامعه وجوددارد و قوانین جامعه رابازبان وگرافیک دیگری معرفی کرده وبسازیم.
درپندانه به لحاظ تکنیک ونرم افزارازچه روشی بهره بردید؟
این مجموعه به لحاظ تکنیکال ودربحث نرم افزار، نوع دکوپاژ، نوع ساختار انیمیشنی نوآوری هایی داشت و تاپیش از این اگرانیمیشن هارامرورکنیم به نوعی انیمیشن تودی D2هستند.مجموعه انیمیشن های کات اوت هم درواقع ازیک نوع گرافیک ویک رفتارهای حرکتی یکسان بهره می برند که درپندانه سعی کردیم کمی باریسک بالاتراین ساختار راتغییردهیم وبازخوردمردم را نسبت به این مجموعه ببینیم.مادست به تولید مجموعه ای زدیم که بخشی ازآن گرافیک، بخشی حرکت وبخش دیگرفیلمنامه است.سعی شدتانوآوری رادربخش گرافیک وتصویربیاوریم. درمقوله رنگ ها ونوع طراحی کاراکترها نیزسعی کردیم آن ساختارهایی که قبلا به عنوان کاراکترهای معمول درتلویزیون وصفحات مجازی می دیدیم بشکنیم وکاررا ازلحاظ تصویری، دکوپاژی مدرن‌تردیدیم.

۶)درباره مباحثی که درهراپیزودبه واسطه فیلمنامه ای که به نگارش درآوردید وحاوی نکات وپندهایی برای مخاطب است توضیح دهید واین که چرا گویش آن توسط دوبلور(محمدرضاعلیمردانی)واضح نیست؟
بسیاری ازفیلمنامه هامثلا بامحوریت احادیث هستند که ماسعی کردیم آن رابه روزکنیم.درباره پرخوری ودروغگویی حدیث داریم و نباید به طورمستقیم ازحدیث صحبت کرد که برای کودکان درسنین پایین جذابیت نداردو یا شکل نصیحت مستقیم به خودنگیرد. سعی کردیم ریشه مطلب رادرماهیت طنزومدرن ببینیم.برای مثال بحث پرخوری رابامباحث فست فود یارفتارخوراکی جدیدنشان می دهیم درحالی که ریشه مطلب جای دیگری است که سالیان سال باتصویرهمیشگی درتلویزیون می دیدیم که سعی شدآن رابشکنیم.نگاهی که ازابتدا من وتیم تولید داشتیم این بود که نمی خواستیم محوریت رابراساس دیالوگ قراردهیم چون تصویرهاخوب دیده نمی شدوبیننده عادت می کرد که دیالوگ هارابشنودوتصویر رانبیندوپیام رافقط درک کند. درپندانه نمی توانیدتشخیص دهید چه گفته می شود واین تعمدی بود تادقت رادربیننده قراردهیم.البته علیمردانی کلیدواژه می گوید واگر راجع به پرخوری است درمیان صحبت ها کلمات رابه شکل رئال وفشرده شده ادا می کند ویکسری کلمات راکه تعیین کننده اتفاق آن شات، سکانس ویاداستان است رابه شکل شفاف ترمی گویدو بیننده مجبورمی شودتصویرراخوب دنبال کند.مشکلی که سال های اخیربا انیمیشن داشتیم این بودکه یاسواربردیالوگ ویاسواربرموسیقی بود، درحالی که ما قرار است انیمیشن بسازیم وتصویرنشان دهیم ونمی خواهیم فقط دیالوگ دهیم چون ما رادیونیستیم .البته این به نوعی فداکاری دوبلوروهنرمندی اوست.
باصحبت شمامبنی برارائه تصاویرکه رکن انیمیشن سازی است وبایدغالب بردیالوگ باشدموافقم. امابهترنبود درپندانه گویش راروان تر ودرک آنرابرای مخاطب ساده تر می کردید که به دیده شدن تصویرهم کمک می کرد؟
حرف شمارانه تکذیب می کنم ونه شایدبتوانم قبول کنم.اصطلاحی بین بچه های انیمیشن سازوجوددارد که می گویند ۵۰درصدکاردوبله ویاموسیقی کاراست واین ۵۰درصدها اهمیت دارد.وقتی ما این ریسک را ازلحاظ گرافیکی وتصویرمی پذیریم و۵۰درصدها رابه جان می خریم می خواهیم بیننده پای کاربنشیند ونمی خواهیم کار رابشنود.دلم میخواهد تصویرببیند.نمی توانم ادعاکنم که موفق بودیم چون از ۳۰۰قسمت حدود۲۶۰ قسمت ساخته شده و۴۰قسمت آن پخش شده است ودقیق نمی توان بازخوردمخاطب را دانست، اما می توانیم عادت های مخاطب خودراتغییردهیم.بعضی ازانیمیشن ها وفیلم ها ناخودآگاه مخاطب راتربیت می کندوپس ازحدود ۵قسمت ازپخش مخاطب به بخشی ازدکوپاژ عادت کرده وپیش بینی تصاویر رامی کند.دیالوگ درکارتعیین کننده است واگرپندانه که۲دقیقه است سواربردیالوگ باشد چیزی از تصویر نمی ماند.این گونه می تواندجلب توجه کندکه به آن نگاه شود وبیشترگوش کندتامتوجه مطلب گوینده شود.شایدبا این نظرشما موافق باشم که مثلادرسنین بالابگویند نمی شنویم که چه چیزی گفته شد،امازمان لازم دارد.دغدغه ام این بودتا تم گویشی وتصویری را درجامعه جابیندازیم.
باتوجه به ۴۰قسمتی که مجموعه پندانه ازتلویزیون پخش شده بازخورد مردم راچگونه دیدید؟
همه تیم پیگیربازخوردجامعه هستیم.همه صحبت هایی که بین من وشما تا الان گفته شد بازخوردمردم تا امروزبوده است.عده ای متوجه گویش می شوند وعده ای نمی شوند.به طورکلی بازخوردمثبت ومنفی برا هرکاری است، اما این چالشی مشترک برای همه است که گوینده دقیقا چه می گوید و من به فال نیک می گیرم.یکی ازکارهایی که تلاش شد درانیمیشن ایجادکنیم، سریع کردن دکوپاژهابود چون درساختارانیمیشن ها عادت کردیم که همه چیزراخیلی توضیح دهیم. من سعی کردم این کاررانکنم وسرعت بیشتری درانیمیت(جان بخشی به کاراکتر)ودکوپاژبگذارم
چراباوجود دوبلورهای فعال درحوزه انیمیشن محمدرضاعلیمردانی که سابقه کاردرانیمیشن دیرین دیرین راداردبرای این کارانتخاب شد؟
سوال خوبی است، امانگاه من به بحث انتخاب، اسم نبود. بحث این بودکه مانیازداشتیم یک نوع صدایی که صاحب یک طنز شخصیتی درون خودباشد وبا انیمیشن آشنایی داشته باشدانتخاب کنیم.نمی توان انکارکرد که وی درچندسال اخیر درحوزه انیمیشن بسیارفعال است وگگ های انیمیشن(طنزرفتاری وطنزموقعیت که اتفاق می افتد)راخوب می شناسدومی تواند انجام دهد.اودرجایی که کارگردان نتواندکمکی کندویافیلمنامه راه ندهد می تواند کمک کند واین بداهه گویی ها گاهی برای بعضی اساتید اتفاقی متفاوت تراست. برایم مهم بودکسی که برای صدا می آید هنجارهای امروزی جامعه رابشناسدوکاملا اشراف داشته باشد.این که امروزدرجامعه به چه شکل حرف می زنیم؟!! حرف عامیانه میان مردم چیست!! مردم دردرگیری ها با چه نوع ادبیاتی صحبت می کنند!!!
البته تجربه وی درساخت انیمیشن دیرین دیرین که موردتوجه بسیارقرارگرفت به نوعی درپندانه مورداستفاده قرارمی گیرد!!
دقیقا. تجربه ای خوب وازطرفی خطرناک بود.ایشان باکار دراین مجموعه انیمیشن بلند(دیرین دیرین) با زیروبم وچالش های مربوط به تولید واین که چه کنیم تامخاطب جذب شود آشناهستند. خطراین بودکه مانگران بودیم که به آن سمت نرود.برای ایشان ومامهم بود چون آن کارشخصیتی برای خود دارد که بایدحفظ شود وبایدسعی کنیم باوجود دوبله مشترک به حریم آن کارتجاوز نکنیم.حضورایشان هم مهم بود وهم ریسک بالایی داشت.
فکر می‌کنیدپندانه بتواند موفقیت دیرین دیرین و اقبال مردم راداشته باشد؟
سوال شمانوعی سوال رقابتی می تواندباشد وماباهم رقابت نمی کنیم.علی درخشی ازدوستان خوب من وفردی خلاق درحوزه انیمیشن است. همه مابادیدگاه نوآوری واین که بتوانیم پیام های شخصی خودمان رادرجامعه ثبت کنیم جلو می آییم ورقابت وجودندارد.اگرمن ودوستان بخواهیم به جنبه رقابتی فکرکنیم تمرکزدرکارمان ازبین می رود.سعی می کنیم کار رابادیدگاه خودواین که دیدجامعه راتغییردهیم بسازیم.مثلادرکشورهای دیگرانیمیشن لوک خوش شانس، تام وجری، میکی موس ساخته می شودآیابه خاطررقابت باهم کارکردند؟ نه. بلکه به خاطرلزوم آن دوره و داستان هایی که لازم بود ساخته شد و هم چنان برای همه جذاب بوده وبه یک میزان آن رادوست دارند.
اما بحث من رقابت نیست! موضوع این است که انیمیشن در چندسال اخیر به خوبی میان مردم دیده شده است و چنین انیمیشن هایی درتلویزیون برای مردم جذاب گردید . حال فکر می کنید پندانه فارغ از این که پندانه راساختید بتواند مثل دیرین دیرین درمیان مردم دیده شود ونگاه هابه انیمیشن متفاوت تر وبهترشود؟
ببینید زمانی که انیمیشن درایران شروع به پخش کرد، مادردسرهایی داشتیم چون جامعه با آن آشنا نبود. اوایل صداوسیما درمجموعه صبا انیمیشن را می ساخت واین هیجان دیده شدن وجودداشت که انصافا خیلی دیده نمی شد تاسال های اخیر(حدود۸سال گذشته( که انیمیشن موردتوجه قرارگرفت و اکنون بچه های توانمندی ازلحاظ ساختارهای استانداردی داریم.بحث دیده شدن مسائل جانبی زیادی داردکه به میزان پخش، ساعت پخش، تایم پخش، جایی که پخش می شود بستگی دارد وآن موقع می توان گفت کاردیده می شودیانه؟! مجموعه شکرستان اولین مجموعه ای بود که مردم آن رادیدند ودوست داشتند چون یک داستان موزیکال پنهان داشت وفکر می کنم پس ازآن مردم به انیمیشن روی آوردند. زمانی خودمابچه های انیمیشن کارکرده وهمدیگر را درکاررصد می کنیم که اهمیت وجذابیتی ندارد. آن چه اهمیت دارد مردم هستند که بایدببینند.من بحث استانداردهارارعایت می کنم که درصورت دیده شدن خیالم ازبابت استانداردها راحت ترباشد وازجایی به بعد شرایطی وجوددارد تاکاردیده شود که ازدست من خارج است.
باتوجه به پخش پندانه پیش ازبرنامه خندوانه این رادرذهن ایجاد می کند که ارتباطی میان این برنامه ها به لحاظ شباهت ریتمی نام هردووجوددارد!! چرا این نام راانتخاب کردید؟
ارتباطی وجودندارد وکاملا تصادفی اتفاق افتاد. زیرساخت مجموعه با نام سبک زندگی بود وهدف این بودکه نامی انتخاب شود که به راحتی تلفظ شود. ریشه وهدف کارپند ونصیحت دادن دردرون خودش بود وکلمه ای که آهنگین کاری داشت وبرای انیمیشن مناسب بود.این که کار از شبکه نسیم پخش شود احتمالا توافق تهیه کننده با این شبکه است ومن ورودنمی کنم.من صرفا کار راتولید می کنم وسفارش ازطرف تهیه کننده باید انجام شود.
تهیه کنندگی کارانیمیشن معمولا باچه مشکلاتی مواجه است واین همکاری با آقای صفی یاری چگونه حاصل شد؟
آقای صفی یاری پیش ازاین کارانیمیشن انجام داده بودند و در همکاری وتولید کار انیمیشن بودکه به پندانه رسیدیم.نگاه ایشان برای من مهم بود وبالعکس. من در حدود ۲۰سال به شکل داخلی وبین المللی و۸ سال به شکل آزادکار انیمیشن انجام می دهم.دغدغه انیمیشن سازان همانندبچه های دیگرسینما بحث تهیه کننده است.اصلی ترین چالش که دربرخوردباتهیه کنندگان مواجه می شویم این است که مجموعه نیازهای اولیه، هزینه بالا ودرنهایت صبرتهیه کننده انیمیشن بایدبیشتر ازمابقی تهیه کننده هاباشد، چون درمدت ۱ماه شایدبتوان فیلم سینمایی ساخت وبازخورد مالی واجتماعی رادر۳ماه بعد دید، اما انیمیشن این گونه نیست و تهیه کننده باید درایت مالی ویژه، صبرزیاد ویک نوع آینده نگری داشته باشدتا مجموعه اش پایداربماند.تهیه کننده وسرمایه گذار که مانورمالی می دهد باید به بازخوردها فکرکند وبرایش انگیزه وجذابیت وجودداشته باشد که اعتراف می کنم دربازارکارداخلی خودمان شایدجذابیتی وبرگشت مالی وجودنداشته باشد.بسیاری ازتهیه کنندگان به خاطر علاقه به این کار می آیند وعده ای که بازگشت برایشان ندارد ازکارکنار می روند. انیمیشن ۱۰۰ سال است که تولید می شود وباوجودسختی این شغل، من جمله ای راهمیشه می گویم که همیشه بچه هاوجوددارند وماباید برای بچه هابسازیم. ایران یکی ازارزان ترین کشورها به نسبت کشورهای دیگربرای تولیداست، اما ازتهیه کنندگان حمایتی نمی شود.ما به حمایت منابع دولتی، تلویزیون ومردم نیازداریم. انیمیشن مثل فرش بافی سخت است وواقعا بحث مالی به شدت آدم را درتنگنا می گذارد.به نظرم کسانی که درتولید انیمیشن فعالیت می کنند عشق به آن دارند وبا احساس قلبی خاصی کارمی کنند و یک انیماتور پس از ۱۰سال کار می تواند به جایگاهی برسد که به درآمدش تکیه کند.
امروزانیمیشن سازی درایران اقتصادمشخصی دارد؟
اکنون به نسبت ۱۰سال قبل بهترشده وشرایط تغییرنکرده است.آن زمان تهیه کننده خصوصی نبود .از۴ سال پیش آقای صفی یاری حمایت مالی خودراشروع کرد تامجموعه جلوبرود ومهم بودکه این حمایت قطع نشود وهمیشگی باشد.بچه ها به سختی کارمی کنند وبه نسبت مشاغل دیگرکمترین میزان انتظار رادارند.باتهیه کنندگان بسیاری کارکردم اما ازایشان راضیم.
مخاطبان انیمیشن پندانه رده بندی سنی خاصی ندارد!!خودتان مخاطب خاص درنظرداشتید؟
نوع داستان پردازی بعضی ازاپیزودهامربوط به هنجارهای جامعه است مثل نحوه رانندگی مردم، میزان زیادخوردن روغن درغذاها، بهداشت دهان ودندان وبعضی داستان هامثل وابستگی فرزندان به والدین یانحوه تربیت فرزندان مخاطب کودک وبزرگسال ندارد وشامل حال همه می شود برای خردسالان بایدکار راساده تر کرد واین پیچیدگی هایی که دربیان تصویر، صداونوع تولید وجوددارد برای بچه های ۴تا۶ ساله سخت است. زمانی شعروترانه کودکستان رابه شکل انیمیشن موزیکال درمی آوردند که بچه های ۴تا۶ساله حفظ کنند ویادبگیرند. این انیمیشن برای بیان داستان هااز۷سال به بالا می تواند مخاطب داشته باشدوبستگی به سلیقه ،حوصله مردم وجذابیت داستان دارد. داستان هایی که برای مشکلات فضای مجازی مثل موبایل، اینترنت کارمی کنیم برای بزرگسال جذابیت داردولی خردسال هم دوست دارد.
به عنوان کسی که درحوزه انیمیشن سینمایی وتلویزیونی کارکردید. تفاوت سیرساخت این دورادرچه می دانید؟
اولین شاخصه تفاوت بحث مالی است. آمریکاییها وژاپنی ها بیشتر کارسینمایی می سازند و فرانسوی ها کمتر، چون سینمای انیمیشن مدیای خیلی گران قیمتی دارد وحداقل به ۶۰۰پرسنل نیاز است که همه آرتیست ها باشند که ما این مقداررابا این شکل گستردگی وتخصص نداریم.آدم های بسیارگران قیمتی هستندورقم ها بالا است. مسئله بعدزمان است که تولید انیمیشن سینمایی معمولادوسال برای پیش تولید و دوسال برای ساخت نیازدارد و درمجموع چهارسال طول می کشد.بازخوردمالی یک تولید سینمای انیمیشن ۱۰۰برابرهزینه اولیه است وما هنوزنتوانستیم جامعه را آماده کنیم تا انیمیشن ببینند که تهیه کنندگان ونهادهایی باشند که حاضرباشند برمباحث انیمیشن سرمایه گذاری کنند.رقم کلانی که ممکن است ۴میلیارد باشدوبنابرنوع کیفیت کاربالارود وازعهده شخص برنمی آید. اگرقرارباشددرایران اتفاق بیفتد بایدجمعی تر باشدونهادها ودولت حمایت کنند. بحث سوم استانداردهای تصویر، طراحان یا آرتیست های استاندارد برای مقوله سینما است. یعنی آن کاربی دلیل گران نیست.استانداردطراحی ها و استانداردجان بخشی هاکلا تغییر می کند وماباید ۲۵ فریم درثانیه طراحی وتولید انیمیشن داشته باشیم، امادرتلویزیون می توانیم بین ۸فریم درثانیه تا۱۲فریم درثانیه تولید کنیم. پس تفاوت مالی درمیزان تولیداست وکسی که درسینمای انیمیشن تولید می کندبایدزمان بیشتری بگذاردوطراحی بیشتری انجام دهد تاصحنه خلق شود. دکوپاژ کاربراساس ژانرسینمایی اتفاق می افتدوافرادی که درسینما وتلویزیون کار می کنند شیوه متفاوتی دارند.افرادی می توانند کارسینمایی انجام دهند که تجربه های خیلی متفاوت تری ازلحاظ استاندارد داشته باشند.
تاریخ گفتگو: مرداد ۹۵