تلاش می کنیم متفاوت ببینیم
آیا اقدامات شما در انجمن سینمایی دفاع مقدس صرفا ساخت فیلم سینمایی است یا در حوزه سریال و تله فیلم هم فعالیت می کنید؟
قرار است امسال و از این به بعد رویکرد انجمن فراگیر باشد و به ساخت سریال، مستند و فیلم کوتاه هم بپردازد. حدود نه ماهی است که این کار را شروع کرده و در مرحله نگارش فیلمنامه هستیم. تلاش می کنیم از رویداد و موقعیت محوری به سمت شخصیت محوری برویم و بیشتر بر شخصیت های شهدا تاکید کنیم و به مسائلی که از آن ها غافل شده و نپرداخته ایم اینک بپردازیم. در حال حاضر فیلمنامه ای را با موضوع زندگی شهیدان افراسیابی که پنج برادر شهید بودند و در منطقه افسریه زندگی می کردند شروع کرده ایم. در این میان به دلیل کمبود تحقیق ها، با گروهی وارد مذاکره شده و طی پژوههای میدانی و مصاحبه هایی به تحقیقی کامل و جامع رسیدیم و حدود ۴۰ قسمت فیلمنامه استخراج کردیم که قرار است به نام “خورشید، ماه و پنج ستاره دنباله دار” آن را تولید کنیم. فیلمنامه دیگری مربوط به تیپ بدر را آغاز کرده ایم که فضایی اکشن و نو دارد و در مراحل تحقیق و مصاحبه با افراد مسئول هستیم. فیلمنامه سریال دیگری با موضوع اعتیاد و بیشتر از موضع چگونگی ورود اعتیاد به خانواده ها و اقدامات جلوگیری از آن از بعد آسیب شناسانه که در ۲۶ قسمت آماده می شود. هم چنین ۲۰ قسمت سریال “آرام می گیریم” نیزکه در ۴۰ قسمت است تالیف شده کهبا گذشتمراحل تولید در تلویزیون ساخته خواهد شد. موضوع آن پیرامون جایگاه و نقش رزمنده ای است که در دل جامعه حضور دارد و هنوز بر مواضع خود ایستاده است. اوبا همه آسیب ها و مصیبت های امروز آشنا است و در این ماجرا به تنهایی از روند پاشیده شدن خانواده جلوگیری می کند. سریال دیگری مربوز به عملیات دفاع مقدس در قالب قرارگاه رمضان داریم که تحقیقات آن را نیز شروع کرده ولی تصمیمات گرفته نشده است. پروژه ای با موضوع ورزش و بسیج قهرمانی یا بسیج ملی و نه بسیج سازمانی، به بحث تفکر نگاه بسیجی و روحیه ورزشکاری و ملی می پردازد که قرار است با فیلمساز بزرگی در سال آینده کار آغاز شود. به هر حال باید منتظر اتفاقی بزرگ در عرصه سریال سازی درسال آینده از سوی انجمن بود.
آیا برای نگارش فیلمنامه در این حوزه، فقط از فیلمنامه نویسی که قبلا تجربه کار در این زمینه را داشته اند بهره می گیرید؟
ما تلاش می کنیم متفاوت ببینیم. واقعیت این است که فیلمنامه نویسان مطرح ما اکثرا درگیر کار خودشان بوده و سفارش را بسیار سخت می پذیرند و تجربه ثابت کرده زمانی که کار را قبول می کنند، پای آن نمی مانند و در نتیجه فیلم ضعیف می شود.مثلا در تلویزیون نویسندگان بزرگی فعالیت می کردند که چون فرصت نداشتند کار را به دستیاران سپردند و خروجی کار قابل قبول نبوده و مردم نیزفیلم را ندیده و نپسندیده اند. ما نیاز به افراد با انگیزه، مبتکر و خلاق داریم. هادی مقدم دوست نویسنده مجموعه “وضعیت سفید” برای پروژه “شهیدان افراسیابی” دعوت شد، یا محمدرضا فاضلی برای “تیپ بدر” فعالیت می کند. وی با اصغر فرهادی همکاری داشته است. از سید مرتضی مصطفوی فیلمنامه نویس سینمایی نیز در پروژه” آرام می گیریم” بهره بردیم. به نظرم اگر گروه تولید هم خوب باشد و انرژی و انگیزه وجود داشته باشد، نتیجه خوب خواهد بود.
چقدر لازم است فیلمنامه نویس فعال در حوزه دفاع مقدس ارزش ها را به خوبی بشناسد و آن را لمس کرده باشد؟
مستندهای بسیاری را دیده و پای خاطرات بزرگان نشسته اند. طبیعتا فردی که به این سو می آید باید با باور و اعتقاد برای نوشتن بیاید. یکی از آسیب هایی که در تلویزیون و سازمان های دیگر پیش می آید این است که غالب کارها به سمت سفارشی بودن پیش می رود یعنی افرادی که اعتقاد درونی ندارند و صرفا برای تامین منافع مالی و اعتباری می آیند و فقط به قلم خود اعتقاد دارند و چون حرفشان از دل بر نمی آید در تصویر هم نمی توان با آن ارتباط برقرار کرد. تخصص و تعهد باید همسو باشد.
تعامل شما با صداو سیما چگونه است؟
خوب است، اما تلویزیون با ما تعامل خوبی ندارد. چندی قبل به تلویزیون اعلام کردیم فیلمنامه هایی را که در زمینه و موضوع دفاع مقدس دارند، قبل از دادن کد تولید به انجمن ارائه دهند تا در شورای تخصصی فیلمنامه بررسی شود. طبیعتا فیلم های دفاع مقدس به موضوع جنگ می پردازند و نیاز به استفاده از ابزار جنگی و شهرک سینمایی دارند و با توجه به زیر مجموعه بودن شهرک، تا زمانی که انجمن مجوز نداده نمی توان از آن جا استفاده کرد. بارها اتفاق افتاده که فیلمنامه ای بسیار ضعیف و زننده به دست ما رسیده و حتی با وجود مردود اعلام شدن از طرف ما مورد حمایت قرار گرفته است! شورای ما هم ملاحظات خود را دارد و اعضای شورا همه با سواد هستند و در صورت بد بودن فیلمنامه، نمی توان آن ها را به شهرک معرفی کرد. زیرا ما زیر سوال می رویم. ما بارها از همه ارگان ها و شبکه های تلویزیون تقاضا کردیم که چه نیازمند به ادوات و حمایت و چه بی نیاز به آن باشند برای تولید باید آن را به تایید انجمن برسانند. در هر صورت فیلمنامه باید به صورت کارگاهی دیده شده و اصلاح شود و از شورا اجازه دریافت دارد. اما این اتفاق نیفتاده است مگر آن که نیاز داشته باشند. مثلا سریال “نابرده رنج” فیلمنامه خوبی نداشت و معتقدم ضد دفاع مقدس بود، همین طور سریال” همچون سرو” سریال مضحک دفاع مقدس بود. فیلمنامه های این دو مجموعه در اینجا رد شد و ما تاییدیه ندادیم و بعد که فیلم از امکانات رایانه ای استفاده کرده و ساخته و پخش شده است. نتیجه آن بود که مردم استقبالی از آن نکردند. همه ارگان ها شورای تخصصی دارند و مثلا برای ساخت یک فیلمنامه کودک نیز باید با کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان تعامل شود.
کمی در خصوص تشکیل شورای فیلمنامه در انجمن توضیح دهید؟
شورای فیلمنامه از چهارسال قبل وجود داشته و روی فیلمنامه ها بررسی میکرده و پاسح آری یا نه، مبنی بر استفاده از امکانات می داده است.ما ساختار شورا را به صورت کارگاهی تغییر وضعیت دادیم و از فرهاد حسینی اندیشمند این حوزه به عنوان دبیر شورا و نیز از شخصیت های نام آشنا و بزرگ دعوت به همکاری کردیم. روش ما این است که مجموع نظرات را از اعضا می گیریم و به نویسنده انتقال می دهیم. کارگاهی در کار نیست، اما عملا هم کارگاه و هم شوراست و در اصل نگاه کارگاهی و اصلاحی داریم. در واقع دو شورا داریم که شامل بخش مقدماتی است و فیلم از این بخش عبور می کند و به بخش دوم(عالی)فرستاده می شود.
اعضای شورای شهر چند نفر هستند؟
پنج نفر مقدماتی و پنج نفر عالی.
چندسال پیش برنامه ای درخصوص دفاع مقدس با اجرای اکبر نبوی در گفتگو با سینماگران از جمله مرحوم ملاقلی پور صورت گرفت. چه تدابیری برای تداوم این گونه برنامه ها در صداوسیما داشته اید؟
اتفاقا جای چنین برنامه هایی و پرداختن به سینما و فیلم های دفاع مقدس خالی نیست. ما در هفته بسیج قصد داشتیم برنامه ای روتین و شبانه که هفت قسمت بود داشته باشیم و فیلمسازان جوان فعال در عرصه مقاومت و دفاع در آن از دیدگاه هایشان بگویند، فیلم هایشان پخش شود و در نهایت تشویق شوند. اعلام آمادگی از سوی تلویزیون صورت گرفت، اما به دلیل آن که مجری مدنظر ما سفر خارجی در پیش داشت و به لحاظ زمانی نمی توانستیم برنامه را آماده کنیم و از کیفیت کار کاسته می شد، کار متوقف شد. اما قرار است به زودی آن را طراحی کنیم. حرف شما هم درست است، جای چنین برنامه هایی با حضور کارگردانان بزرگی چون ابراهیم حاتمی کیا، احمدرضا درویش و افرادی تاثیر گذار در جلوه های ویژه و..خالی است. تا زمانی که عیب ها مطرح نشود، کسی به دنبال حل آن ها برنمی آید. یادم است که در آن برنامه مرحوم ملاقلی پور به حرف هایی اشاره می کرد که برای ما جذاب بود و با صراحت و صداقت سخن می گفت.
بودجه انجمن سینمای دفاع مقدس چگونه تامین می شود؟
خوشبختانه در انجمن محدودیت بودجه نداریم و بحث اصلی و نیاز ما فکر و ایده است.
اخیرا جشنواره هنر مقاومت برگزار شد.آیا شما هم در برگزاری جشنواره سهیم بودید؟
جشنواره هنر مقاومت زیر مجموعه و مربوط به انجمن هنرهای تجسمی دفاع مقدس بود که زیر مجموعه بنیاد فرهنگی روایت فتح است. ما نیز زیر مجموعه بنیاد هستیم. تعامل رسمی نداشتیم، اما چون هر دو عضو یک خانواده هستیم به آن ها کمک کردیم.
به طور متوسط در چند سال اخیر به چند فیلم جنگی به صورت مستقیم و غیر مستقیم پرداختید؟
برای ساخت فیلم های دفاع مقدس حتی اگر یک گلوله شلیک شود انجمن باید مجوز دهد. به همین دلیل فیلمنامه های با قابلیت خوب مورد حمایت هستند. متوسط سالیانه نزدیک به ۱۰ فیلم سینمایی جنگی ساخته می شود که انجمن از نظر پشتیبانی شهرک و بخشی به لحاظ مالی و بخشی اعتباری(جذب بودجه) آن ها را حمایت می کند. سالانه ۴۰ تله فیلم و در مجموع ۸۰ تا ۹۰ فیلم سینمایی، سریال، تله فیلم از سوی انجمن حمایت و مشارکت می شود.
آیا انجمن سرمایه گذاری فیلم هایی که فقط به تبعات جنگ پرداخته و مضمون دفاع مقدس دارند را به عهده می گیرد؟
بله. فیلمنامه هایی که به تایید شورا برسد و خریداری شود و در صورت موافقت نویسنده امتیاز آن را واگذار کند، برای تولید سرمایه دریافت خواهد داشت. هدف الزاما به تصویر کشیدن جنگ نیست، بلکه می توان به عواقب و تبعات امروز و دیروز جنگ، همراه با نقد و بررسی دوران گذشته نیز پرداخت.
در بانک فیلمنامه انجمن، فیلمنامه ای وجود دارد که کسی به دنبال ساخت آن نرفته باشد؟
فیلمنامه های زیادی از قبل با نگاه حمایتی و نه نگاه مادی، از نویسنده خریداری شده است. اما چون نویسنده فقط فیلمنامه را می نویسد و نمی داند فیلمنامه او را کسی می خرد یا نه، به همین جهت بار روانی سنگینی بر دوش اوست. وضعیت فرهنگی جامعه نیز به لحاظ مالی خوب نیست و باید واقعیت را پذیرفت. ما با نگاه قرض الحسنه جلو رفته و مبلغی پرداخت می کردیم تا نویسنده بدون دغدغه بنویسد و می گفتیم اگر توانستید مبلغ را بر گردانید و اگر نه، ما سهیم هستیم. چند فیلمنامه خوب داشتیم که برای تولید اقدام کردیم. در ضمن ملاحظاتی است که با نگاه مدیریتی آن زمان نوشته شده و با نگاه مدیریتی حال همسو نیست. آن زمان طرح خوب بوده، اما حالا اولویت ما موضوع مطرح شده امروز است. موسسه انتشاراتی بنیاد فرهنگی که زیر مجموعه بنیاد است فیلمنامه هایی را چاپ کرده است.
بهترین فیلم در حوزه دفاع مقدس چه فیلمی است و کدام اثر توانسته ارزش ها را به خوبی نمایش دهد؟
اگر مقطعی به فیلم ها نگاه کنیم، در دهه های ۶۰ ، ۷۰ و ۸۰ فیلم های مطابق زمان خود مورد استقبال قرار گرفتند. در دهه ۶۰ فیلم عقاب ها، فیلم خوبی بود که یکی از دلایل تهییج عموم برای حضور در جبهه ها است. بعد از آن فیلم” از کرخه تا راین” و سپس “آژانس شیشه ای” که به تبعات جنگ پرداخته بود، فیلم “روز سوم” که بازگشتی به جنگ داشت، فیلم قابل تاملی است. ” فرزند خاک” به دلیل نگاه به عواقب جنگ ارزشمند است.” هور در آتش”، ” اشک سرما” و …فیلم های ماندگاری هستند و هر کدام به نحوی توانستند با مخاطب ارتباط برقرار کنند. متاسفیم که حالا این اتفاق نمی افتد و فیلم های قدرتمند در عرصه دفاع مقدس تولید نمی شود. این نقصان دو حالت دارد یا کمبود امکانات و بودجه داریم و یا فرد فعالی در این زمینه نداریم. من بخش دوم را قبول دارم. دیگر مثل گذشته افراد با دغدغه و توانمند وارد این عرصه نمی شوند و ناچار از تولیدات ارزشمند دور شده ایم.
چقدر تلاش شده فیلم های سینمایی ساخته شده مروج همان ارزش های دفاع مقدس باشند و همزمان بتوانند به روز شده تا جوانان با آن ها ارتباط برقرار کنند؟
عده ای نمی خواهند بپذیرند که استعداد این حرفه را ندارند، پافشاری می کنند و اعتبار میلیاردی گرفته و آن را تلف می کنند. بعضی عرصه را تنگ و بعضی دیگر عرصه را باز می گذارند و به هر قیمتی شده می خواهند مخاطب را به سینما بکشانند و نمونه هایش در سینما فراوان است. با وجود استفاده از بازیگران سطح اول، فیلم به لحاظ ارزشی شکست خورده است.
آیا برنامه ای وجود دارد که در آن به افراد مستقل در فیلمسازی از سوی انجمن کمکی صورت گیرد؟
بله. حالا کسی برای این عرصه به شکل خصوصی دل نمی سوزاند مگر این که ساختارشکنی شود و هر چه مردم در دل دارند در سینما ببینند. حداقل پول تهیه کننده برای ساخت فیلم دفاع مقدس ۸۰۰ میلیون تومان است و اگر کسی نگاه تجاری داشته باشد می تواند مثلا یک سامانه صوتی بخرد و دو سال بعد آن را بفروشد و سرمایه اش دو برابر شود. حال یا افراد با دغدغه ای وجود ندارد و یا پول لازم برای سرمایه موجود نیست.
در حال حاضر برای جشنواره فیلم فجر چه فیلم هایی را آماده نمایش دارید؟
قرار بود فیلم سینمایی” درباره زندگی” به تهیه کنندگی هوشنگ توکلی و نویسندگی و کارگردانی رضا اعظمیان ساخته شود، اما چون صدور پروانه ساخت طول کشید و به دلیل تعدد نهادهای دیگر فیلم به جشنواره نرسید. اکنون در مرحله پیش تولید هستیم. در بعضی از فیلم ها حمایت کم و بیش انجمن وجود دارد مثل فیلم ” روزهای زندگی”کار پرویز شیخ طادی و…
برنامه هایتان برای جشنواره دفاع مقدس چگونه است؟
برنامه ریزی ها صورت گرفته تا جشنواره ای کامل، جامع و فراگیر در هفته دفاع مقدس اجرا کنیم، فراخوان داده ایم و انبوهی فیلم کوتاه دیده ایم تا جوانان مستعد را شناسایی کنیم و از آن ها بخواهیم فیلم کوتاه بسازند. از فیلمسازان دیگر در زمینه دفاع مقدس دعوت به تولید خواهم کرد. در کل نگاه بین المللی به جشنواره داریم و پیش بینی می کنیم این جشنواره یکی از اتفاقات بزرگ فرهنگی هنری سال آینده کشورمان باشد.
به جز شهرک دفاع مقدس محل دیگری برای ساخت فیلم وجود دارد؟ شهرک از لحاظ امکانات در چه وضعیتی است؟
جایی که انجمن مسئولیت آن را دارد شهرک سینمایی دفاع مقدس است. ولی در جاهای دیگر ممکن است این فضا وجود داشته باشد مثلا فیلمی در آبادان فیلمبرداری صورت گیرد اما استفاده از تسلیحات، اسلحه، انفجار باید با تایید انجمن باشد. امکانات شهرک متاسفانه خوب نیست و این را بارها اعلام کرده ایم. واقعیت این است که شهرک متعلق به سازمان بسیج و سپاه است که هیچ الزامی برای حمایت از فیلم ها ندارد و به صورت هدیه به فرهنگ و سینمای مملکت داده شده است. شهرک هزینه های میلیاردی دارد و در حال حاضر در آن مشغول ساخت سد، طراحی لوکیشن، راهسازی داخل و خارج شهرک، ساخت زندان و بیمارستان و…هستیم. تلویزیون و ارشاد به شدت به شهرک نیاز دارند و باید در تقویت آن وارد شده را و از آن حمایت کنند. شهرک تعدادی خودروی متعلق به ۳۰ سال پیش را خریده و از آن ها نگهداری می کند. سال به سال ارزش ماشین ها بالاتر می رود و برای تهیه بقیه آن ها اکنون به پول نیاز است. تلویزیون، ارشاد و سپاه سه ضلع یک مثلث هستند که اگر ورود همه جانبه داشته باشند شاید بتوان کمبود امکانات شهرک را از بین برد.
نقش و جایگاه سینمای دفاع مقدس را در آینده چگونه ارزیابی می کنید؟
تنها گونه ملی و رسمی کشور ما گونه سینمای دفاع مقدس است. شاخص ترین فیلم های تولید شده در این چند سال و حتی قبل از انقلاب در این گونه بوده است. نقد من به سینمای نحیف امروز دفاع مقدس است که از جایگاه خود فاصله گرفته و امید است با ورود نیروهای جوان این سینما به موقعیت واقعی اش برسد.
تاریخ گفتگو: بهمن ۹۰